HET LEVEN IN HET OUDE
ST. ELISABETHS-GASTHUIS
Het St. Elisabeths- of Groote gasthuis is één der
oudste instellingen van onze stad. Het werd op het
eind van de 16e eeuw verplaatst naar het Groot
Heiligland, nadat het vroegere gebouw, gelegen tus-
schen de Groote Houtstraat en de Koningstraat, ten
Noorden van de Oude Gracht, verwoest was in den
grooten brand van 1576. Ook het succursaal van dit
gasthuis, het St. Gangolfsgasthuis op het St. Gangolfs-
kerkhof (de tegenwoordige Botermarkt), was in dien
brand ten gronde gegaan. Dit gasthuis heette te voren,
in tegenstelling tot het „Nieuwe gasthuis" in de
Groote Houtstraat, dat eerst in de 15e eeuw vermeld
wordt, het „Oude gasthuis", en daarvóór alleen het
gasthuis of het „Nieuwe gasthuis", ter onderscheiding
van een nog ouder gesticht, dat vermoedelijk over
het Spaarne heeft gelegen bij het „zadeland dat men
heet den broec" x). Dit laatste voert ons zóóver
terug, dat daarvan geen bijzonderheden overgeleverd
zijn, maar ook het gasthuis op de Botermarkt bestond
reeds vóór 1300.
Deze oude gasthuizen lagen aanvankelijk buiten de
wallen der stad, want Haarlem was toen nog besloten
binnen de Oude Gracht. Zij waren dan ook geen
A. J. Ensched6, Verslag over de geschiedenis en eigendom van het
St. Elisabeths of Groote gasthuis, bl. 10.
