FLORA HARLEMICA
Wie was Heyman Jacobsz.? Omstreeks 1600 verscheen er
te Amsterdam een klein i2mo boekje genaamd: den Kleynen
Herbarius ofte Kruyt-Boexcken door H. I., ad honorem Dei.
Het komt wel eens samen gebonden voor met een ander
boekje: Het Schadt der Armen en dit is door de schrijver
voluit gesigneerd: Heyman Jacobsz. Zodoende weten wij
dat de Kleyne Herbarius ook van hem moet zijn. Die Herba
rius is een soort huiselijke materia medica, lerende: Natuere,
Kracht ende Werckinghe van een groot aantal planten,
bomen, vruchten etc., gevolgd door een therapeutische
handleiding hoe men verschillende kwalen zal behandelen.
Hier komen o.a. remedies voor: 'om luysen te verdrijven, om
die ijdelheit des hoofts te genesen, tegen qualsters ende
fluymen, tegen tooverije en spookerije en zelfs een zeer sterke
preservatie in tijdt van Pestilentie.' Mocht dit alles nog niet
helpen dan volgen er nog enige stichtelijke leerredenen om
tenminste: 'met Godts gratie salich te sterven'.
Niettegenstaande er verscheidene drukken van verschenen
zijn is het boekje tegenwoordig zeldzaam; geen wonder, want
de meeste exemplaren zijn door het vele huishoudelijk ge
bruik letterlijk öp gesleten. Van de schrijver is niets bekend
en het zou niet de moeite waard zijn het boekje hier te ver
melden, ware het niet dat Heyman Jacobsz. in Haarlem of de
naaste omgeving geleefd moet hebben en er zijn ogen goed de
kost gegeven heeft. Want van de vele door hem genoemde
planten geeft hij de groeiplaatsen aan en die zijn bijna
altijd in de directe omgeving van Haarlem of in de stad
zelf. En bij een aantal is de vindplaats zelfs nauwkeurig ge-
localiseerd.
Zo groeit brem: 'nu ter tijt in 't Haarlemerhout, daar 't
niet plach te wasse (en thans ook weer bijna verdwenen is).
In 't selve Hout wassen ook bereken- en boeckenboomen; van
deze laatste kunnen de vruchten ghesoden en oock rau gege
ten worden'. Of er toen geen vergiftiging ontstond door 't
eten van rauwe beukenoten, gelijk in de afgelopen oorlogs
tijd? Ook plach er in 't selve Hout overvloedich Koeck-
Koecx-Broot (Oxalis acetosella) te wassen en dat zou Heyman
er nu misschien nog kunnen vinden bij 't Coster monument,
