KRAANTJE LEK
De geschiedenis van onze oude Nederlandse herbergen
moet nog geschreven worden. Weliswaar bestaan er in de
literatuur, maar dan over het algemeen tamelijk verspreid
vrij wat gegevens over deze instellingen, maar een algemeen
overzicht moeten wij nog steeds zien verschijnen. Een op
merkelijk verschijnsel is - en dit geldt bij uitstek de oude
herbergen ten plattelande dat in die streken, waar de
feodaliteit aloverheersend placht te zijn, het meestal aan een
zekere correlatie tussen de dorpsherberg en het adellijke
huis ter plaatse niet heeft ontbroken. Wij kennen dit ver
schijnsel bepaaldelijk in Engeland, waar immers het uit
hangbord der dorpsherberg doorgaans is uitgedost met het
wapen van de plaatselijke kasteelheer. Maar ook in Neder
land is, tenminste buiten de steden, een zodanig verband
allerminst vreemd. Het is intussen volstrekt geen wet van
Meden en Perzen, dat wij dit verband uitsluitend moeten
zoeken in de streken, waar de relaties van het leenrecht
universeel gegolden hebben. Ook in het zeer weinig feodale
Holland kwam dit voor en zelfs: onder de rook van de stad
Haarlem.
De herberg, die ik hier op het oog heb is het niet weinig
befaamde Kraantje Lek. Kraantje Lek, waarvan wij weten,
dat het eeuwen lang bij Elswout heeft behoord, was tevoren
een herberg, die ressorteerde onder het adellijke huis Rol
land te Overveen.
In het bekende werk van Dr P. Hoekstra 'Bloemendaal' 1,
waar men practisch alle literatuur bijeenverzameld vindt,
die over Kraantje Lek verschenen is, uit de schrijver het
vermoeden, dat de herberg Rockaers, gelegen onder de Blin-
kert bij het begin van het Zandvoorter Visscherspad, achter
en ten westen van Elswout, de voorgangster geweest zou zijn
van het later zo beroemde Kraantje Lek (blz. 103). Zeer waar
schijnlijk is de schrijver tot deze conclusie gekomen, door
hetgeen Ds J. Craandijk over deze oude herberg mede
gedeeld heeft in diens 'Wandelingen door Nederland'2.
Daarin heet het immers, dat het zeer geliefde uitspannings
oord Kraantje Lek aan het legerkamp, in 1803 onder bevel
