22
van in het politieke leven en de klassestrijd, zijn ideale maat
schappij te verwezenlijken in de kolonie Walden. Henriëtte
Roland Holst zette haar grote talent in voor het opkomende
socialisme en voor de rechten van de vrouw.
De tijd waarin we leven, beïnvloedt ons denken en ons werk
en richt veelal ons handelen. Anna Kaulbach, met gretige be
langstelling voor al wat haar omringde, sloot zich aan bij het
nieuwe socialisme. Ze wilde niets liever dan de mensen ge
lukkiger maken.
Maar ze was in de eerste plaats schrijfster en in haar roman
Rika, waar enkele andere boeken onder pseudoniem aan waren
vooraf gegaan, komt haar deernis met het fabrieksproletariaat
in de bollenstreek sterk tot uiting. Het is de geschiedenis van
een arm verwaarloosd volkskind.
In 1899 was zij gehuwd met Widlem van Gogh. Zij vestigden
zich in Lisse, maar al in 1903 verhuisden zij naar Haarlem.
Het gezin breidde zich uit, maar dat was geen beletsel voor
haar om te werken. Haar belangstelling was vast en concreet
gericht op de mens; de mens in zijn verhouding tot zijn mede
mens, tot zijn partner. In haar boeken, die elkaar regelmatig
opvolgen, zijn huwelijk en ouderschap thans de hoofdmotie
ven. Maar om de hoofdpersoon heen zien wij de samenleving
uit die tijd, de maatschappelijke en sociale problemen. En we
voelen haar diep verlangen naar een betere maatschappij.
Toen de Vereniging van Letterkundigen in 1905 werd opge
richt, trad ze dadelijk toe als lid. Met enkele schrijvers, zoals
Is Querido, werden mijn ouders intiem bevriend, en hij zal
zeker enige invloed op haar werk hebben gehad.
Maar veel tijd voor verenigingsleven had ze niet, daar haar
gezin en haar werk haar steeds meer in beslag namen.
Ze schreef elke morgen. Ze stond vaak heel vroeg op en
werkte ongestoord door tot het middaguur. In de middag en
de avond corrigeerde ze drukproeven, schreef artikelen en ver
taalde; daarvoor had ze niet die intense concentratie nodig,
die ze voor haar eigen werk niet kon ontberen.
Van jongsaf had ze een grote liefde voor het toneel en
de illusie ervoor te zullen schrijven. Die illusie is in ver-