41
beeldende kracht van zijn woorden; wat wij voor ons zagen,
was de zo zelden voorkomende combinatie van een zeer
principieel mens, die tegelijkertijd zo mild in zijn oordeel was;
waardoor wij geboeid werden, was het fascinerende patroon
van stromingen en tegenstromingen, in grote lijnen voor ons
geschilderd en doorweven met talloze typerende bijzonder
heden van de historische figuren die daarin hun rol speelden.
Vergeefs trachtend, enige van die typische beeldende zinnen
in mijn geheugen terug te roepen, vond ik, bladerend in het
Handboek tot de staatkundige geschiedenis der landen van onze be
schavingskring van 1648 tot heden, te kust en te keur wat ik zocht
zoals in zijn lessen zijn geschiedverhaal steeds werd onder
broken door beschouwingen en wel zeer persoonlijke be
schouwingen, zo is dat ook het geval in dit boek dat zijn
levenswerk geworden is. Een willekeurig citaat, voorkomend
in het begin van het vijfde deel, waarin hij een kritische
beschouwing geeft over de welvaartsstaat en de daarin levende
„aangepaste, sociale mensen (die) voortdurend op weg (zijn)
andere soortgelijke individuen te „ontmoeten" en daarbij
de onontbeerlijke „opgewektheid" te tonen. Wetenschaps
mensen moeten „teamwork" verrichten. Zelfs schoolboekjes
kunnen door niet minder dan negen schoolmeesters in samen
werking geschreven worden. Leiders van industrieën, politieke
partijen, diplomaten zijn voortdurend op weg naar hun
nuttige of nutteloze conferenties. Maar er zijn ook nog
ouderwetse monolieten, die het niet uithouden in de glazen
paradijzen van de welvaartsstaat met altijd zon, altijd stralen
de gezichten en altijd de radio aan".
Zijn afkeer van de negen schoolmeesters die samen een
schoolboekje schreven, uitte zich wel zeer positief: wie zou
het aangedurfd hebben, geheel alleen een Nederlandse visie
te geven op het verleden van de laatste drie eeuwen, daarmee
recht ingaand tegen de geest van specialisatie in de moderne
wetenschap? Dit werk, waaraan hij in de oorlogsjaren begon
en waarvan de tweede, geheel herziene druk voltooid werd
één jaar voor zijn dood, kan studenten iets vergoeden van het
gemis van deze geboren docent aan een onzer universiteiten.