116
met zijn collega leraar Nederlands J. G. Tuytel van dezelfde
school, geschreven had, niet naar de eis kon uitspreken.
Hij is de eerste die wij hier in het tableau de la troupe ont
moeten, die voor de schooljeugd voldeed aan de voorwaarden
voor het krijgen van een bijnaam.
Het zou een studie op zich zelf waard zijn naar het ont
staan van de leraars-bijnamen te speuren. Men kan de jeugd
er niet van beschuldigen dat zij daarbij niet een soort collec
tieve vindingrijkheid en soms zelfs zinrijkheid ten toon spreidt.
Een bijnaam wordt niet zó maar gegeven, maar wortelt soms
via allerlei gedachtensprongetjes in een of ander typisch ken
merk van een leraar. Zolang echter zo'n typisch kenmerk
ligt in volkomen normale, voor de hand liggende beroeps
kwaliteiten ontstaat er vrijwel nooit een bijnaam. Rustig
beoefende rechtvaardigheid, gestrengheid en voldoende
boeiende onderwijstechniek zonder felle woede-uitbarstingen,
geven bij een leraar die er normaal uitziet en zich ook aldus
gedraagt, zelden of nooit stof daartoe.
Maar vreemde, vooral op de lachlust werkende, lichame
lijke, manierlijke of karakterologische afwijkingen zijn bijna
altijd aanleiding voor zo iets, een enkele maal zelfs in combi
natie met elkaar. Het wil vrijwel nooit meer zijn dan een soort
vertrouwelijke plagerij zonder kwaadaardige bedoeling.
De beide eerzame, ouderwetse neerlandici Zuidema en
Tuytel die zich in gemeenschap hadden bezondigd aan een
taalboekje, konden allebei bogen op een bijnaam. Bij de
eerste meende de scherpziende schooljeugd ontdekkingen
gedaan te hebben op het gebied van de welgevormdheid van
's mans onderdanen, die blijkbaar door bepaalde afwijkingen
van de rechte lijn, gelijkenis vertoonden met die eens dashonds,
hetgeen de naam Taks deed ontstaan. Persoonlijk heb ik met
moeite wel eens afwijkingen in die richting kunnen consta
teren, maar in geringe mate en zeker ook weinig dashond
achtig, maar deze leraar moest en zou nu eenmaal een bij
naam hebben omdat hij ook verder opvallende eigenaardig
heden had op het gebied van stereotype manieren van zich
uit te drukken. Spraken er een paar leerlingen door elkaar,