109
gezin stil te staan. Als men bij een kerk was aangesloten kon
men in zulke gevallen een beroep doen op de diaconie, anders
kwam men voor de z.g. bedeling in aanmerking. De weduwe
nam om wat te verdienen dienstbode-wasgoed aan huis aan.
Lange streepjaponnen en tullen mutsen werden gesteven en
gestreken en op een houten bak naar het adres gebracht waar
de dienstbode in dienst was. Er stonden bordjes voor de ramen
met „Hier mangelt men", had men geen mangel dan stond
er „Hier gaat men uit mangelen". Ook verdienden vrouwen
er iets bij door stoven met een testje en een kooltje vuur erin
in kerkgebouwen of bijeenkomsten te plaatsen. Om aan wat
geld te komen moest van alles aangepakt worden en de kin
deren, hoe jong ook nog, werkten mee door voor en na school
tijd voor bakkers en slagers te bezorgen. Dan viel er nog wel
eens een warme maaltijd of een oud brood af om mee naar huis
te nemen. Ook gedragen kleding werd wat dankbaar aan
vaard.
Als moeder uit werken ging kon ze de kinderen al jong naar
de zusters brengen. Thuis gekomen kon ze bij de water- en
vuurvrouw de pan gaar gekookte gort afhalen, die deze voor
een paar centen op haar groot fornuis kookte. Veel werd
koek-in-potje gegeten, meelbeslag dat in een gietijzeren pan
ging, of Jan-in-de-zak met stroop. Door de bevolking werd
ook veel vis gegeten. Zandvoortse vrouwen, die elke dag naar
Haarlem kwamen lopen, hadden op het Begijnhof hun hand
kar staan en liepen te venten tot ze „los" waren. De gar-
nalenman had een grote korf op zijn rug. Hij verkocht, ook op
zondag, de garnalen voor twee cent per kopje. Ook de zuur-
wagen ging op zondag straat in, straat uit. De melkboeren
kwamen twee keer per dag langs en op de zondag één keer.
Vroeger droegen zij een juk met twee houten emmers eraan,
later kwamen ze met een handwagen of met paard en wagen.
De boterboer had zijn handwagen vol met blauwe stenen
boterpotten in verschillende maten. Slagers en kruideniers
bezorgden in de hengselmand. Kwam de orgelman dan gin
gen de vrouwen naar buiten en werd één cent in het koperen
bakje gedaan. Ook kwam er een man met een buikorgeltje.
