177
IV. HAARLEM 17881795
Tussen 1787 en 1795 deed Oranje, verbonden met de regentenoli
garchie1) nog een laatste poging om de anachronistische Repu
bliek der Zeven Verenigde Nederlanden te herstellen. Nog ruim
zeven jaar heeft zij stand kunnen houden, voor zij roemloos ten
onder ging om plaats te maken voor een staat die meer in over
eenstemming was met de eisen die men, dat wil zeggen de opko
mende burgerklasse, daar aan stelde: de Bataafse Republiek, een
moderne eenheidsstaat. Het restauratie-tijdperk is de schakel tus
sen twee revoluties, een mislukte en een geslaagde. Twee revolu
ties die men niet los van elkaar kan zien, maar die onderling wel
sterk verschillen. Ook op lokaal niveau zijn de verschuivingen in
het politieke denken en handelen van de patriotten tussen '87 en
'95 duidelijk waarneembaar.
Voor Haarlem laat zich dit tijdperk de volgende onderverdeling
maken (die als elke periodisering natuurlijk enigszins willekeurig
is). De eerste periode, die van september 1787 tot maart 1788
loopt is de 'tijd van aktieve restauratie, waarin alle personen en
instellingen die patriots waren, werden uitgeschakeld. De tweede
periode was een tijd van betrekkelijke rust en loopt tot ca. halver
wege 1792, toen de Franse Revolutie zich ook buiten de lands
grenzen begon te manifesteren, wat de nodige repercussies in ons
land gaf. In deze periode werd met name de strijd aangebonden
met „gevaarlijke ideeën". De burgerij bleef in het algemeen nog
vrij passief. De derde periode, die van 1792 tot 1795 loopt, is de
tijd van het herleefde patriottisme. In die periode begon men in
Haarlem, net als elders in Holland, met de voorbereiding van de
Bataafse RevolutieDe eerste periode behandelde ik in het vorige
hoofdstuk, de twee volgende komen in dit hoofdstuk aan de orde.
Haarlem na de regeringsverandering
Met de zuiveringen in de regering, schutterij en kerkeraden, was
in Haarlem alles wat nog aan de patriottentijd herinnerde verdwe
nen. Achteraf bleek de schade beperkt. In Haarlem was niet ge
plunderd, en de personen die uit belangrijke posten waren verwij
derd werden niet nog eens strafrechtelijk vervolgd. Dit gold zelfs
