staat zelfs een rommelige gevelwand tot een eenheid in het stads
beeld te kaderen, dwz. ondergeschikt te maken aan een domi
nant. Vandaar dat het dempen van grachten, vooral als ze groot
en breed zijn, vrijwel steeds een verlies betekent voor het stedelijk
beeld. Kademuren markeren de ruimte boven het water. Hoe
hoger de muur, hoe sterker de randwerking, des te sterker het
isolement tussen water en kade. Boten en steigers vormen weer
overgangselementen.
Op oude prenten zien we vaak, dat de ruimte boven het water niet
alleen door kaden, maar ook door bomen wordt afgebakend, niet
zozeer door singuliere bomen, want die stofferen slechts, maar
door aaneengesloten rijen. Bomenrijen werken ruimtebepalend,
zij bewerkstelligen een onderverdeling in een grotere ruimte, een
rijk effect.
De ruimte boven het water van een beplante gracht gaat op een
waterlaan lijken, hetgeen nog prachtig bewaard is gebleven in
Amsterdam en Delft, waar men zeer gevoelige kaderestauraties
uitvoert en de bomen dichtbijeen plant.
Het is jammer, dat in Haarlem de bomen langs het Spaarne zó ver
uit elkaar staan, dat hun ruimtewerking onbeduidend is gewor
den. Kijkt men langs een stammenrij, dan wordt men zo'n ruim
telijke indeling sterk gewaar. Men ziet dan verder op alleen maar
hout. Onze voorvaderen wisten wat ze deden met het gedurig
vasthouden aan deze goede gewoonte, de beplanting der grach
ten.
Wat die kadebeplanting betreft kan men zich staande op de Turf
markt verbazen over de keuze van de daar thans aangebrachte
'polderbomen', in dit voorheen zo typisch Hollandse stadsinte-
rieur. Waarom zo'n vervlakking en nog wel op die plek? Waarom
niet een duidelijker keuze voor karakter? Vorm en materiaal van
een kademuur bepalen mede de sfeer van een waterpartij. In
Haarlem zijn onlangs nogal strakke kaderestauraties uitgevoerd.
Langs de Raamsingel en bij de Koudenhornkazerne langs de
Nieuwe Gracht zien we zo'n gelijkmatige, ononderbroken afwer
king die een isolement van de ruimten aan weerszijden daarvan
teweegbrengt. Men kan zich afvragen of dat de bedoeling was.
De gevelwanden langs het Spaarne vertonen veel variatie, zowel
25
