dat de monumentale gebouwen op het plein sterk domineren,
zoals in Gouda of Delft. Daar blijkt de bescheidenheid van de
huizen aan de Markt goed in het totaalbeeld te passen. Ten
opzichte van die bescheidenheid komen de prachtige hoofdge
bouwen des te beter uit.
Ook de storingen zijn daar ondergeschikt. Overigens kan van de
Haarlemse Grote Markt-bebouwing zeer positief gewaardeerd
worden, dat de lijstgevels een onderling verwante hoogte en
schaal hebben. Alleen het forse karakter van „Trou", het vroe
gere sociëteitsgebouw, valt door zijn onbescheidenheid enigszins
uit de toon, anderzijds is zijn mededeelzaamheid door de grote
ramen en vele versieringen wel genoeglijk voor het plein.
Er is nog een andere factor, die voor de beleving van een plein
belangrijk is. Dat is de relatie van de gevelwanden tot hun voor
ruimte c.q. de pleinbestrating met alles wat die ruimte indeelt en
karakteriseert. Op oude afbeeldingen ziet men een pomp staan op
het marktgedeelte voor het stadhuis. Men kan de maatrelatie
proeven van het pleingedeelte tussen de pomp en de gevelwanden
daar in de buurt. De gevels kwamen ten opzichte van dat goed
geproportioneerde straatmeubel groter uit. Verder is reeds op de
afbeelding een soort ruimtewerking waarneembaar tussen de
pomp en die gevels, die dan weer in een spanningsrelatie staat met
de verdere ruimte. De pomp lijkt een stuk plein te vullen. Hij
voert de relatie van de beide haaks op elkaar staande gevelwanden
op. Een hoek die gevuld wordt, krijgt daardoor een bepaalde
karakteristiek, wordt een plek met inhoud.
Overigens kan men opmerken, dat de hoeken in de Grote Markt
niet echt leeg zijn. Er is sprake van een extra ruimte in de vorm
van een uitloop van een straat. Het is karakteristiek voor die
middeleeuwse straatjes, dat ze zó nauw zijn, dat het interieur
effect ook van de grote ruimte gehandhaafd blijft. Men kan de
straatjes nauwelijks inkijken en indien men er al in kan kijken
zoals bijv. de Zijlstraat, dan wordt de straatruimte weer ingekort
door een vooruitspringend huis, het hoekhuis van de Groen
markt. De Zijlstraat is door zijn ingeperkte maat juist een bijdrage
voor deze zichtrichting. Hetzelfde geldt voor de inkijk in de Grote
42
