Op de kaart die de Nieuwstad in 1874 weergeeft, vormen de
wandelingen op het Bolwerk nog een vrijwel aaneengeslo
ten geheel. Op twee punten werd het Bolwerk doorsneden,
hoewel deze doorsnijdingen niet direct een verstorend ef
fect op de parkaanleg hadden. Ten slotte was de noordelij
ke doorsnede al vanaf de 17de eeuw in de vorm van de
Nieuwpoort aanwezig geweest en was dit dus een oud
gegeven, terwijl de spoorweg, die de wandeling aan de
westzijde doorsneed, niet als een barrière in het parken
semble kon worden beschouwd, omdat de spoorrails op het
straatniveau lagen en via een overweg waren over te ste
ken. Al met al was het Bolwerk in 1874 nog een vrij gaaf en
rustig geheel en laten we het woord aan de geschiedschrij
ver F. Allan, die in datzelfde jaar de Bolwerken van oost
naar west bewandelde(58):
'Wat lieve wandeling hier, niet waar? Op menig punt biedt
het Bolwerk de bekoorlijkste gezichtspunten aan (al maakt
dat terrein daar aan onze linkerhand, beladen als het is met
materialen van de Hollandsche IJzeren Spoorwegmaat
schappij, juist geen bevallige vertooning), en meermalen
hoorden we vreemdelingen de juiste opmerking maken, dat
de Haarlemers waarlijk niet naar den vreemde behoeven te
gaan, om elders schoone wandelingen te zoekenIntus
sen heeft het Bolwerk sedert de tien of twaalf jaren op menig
punt belangrijke veranderingen ondergaan, nu het hier en
daar bebouwd is geworden met onderscheidene min of
meer schoone Villa's, wier bekoorlijke ligging ons onwille
keurig tot eenige ogenblikken toevens noopt... Ge ziet
bijna zonder uitzondering niets dan nieuwe gebouwen of
gerestaureerde woningen, die dit gedeelte der stad, in ver
band met den aanleg van het plantsoen, tot een der schoon
ste en aangenaamste kwartieren vormenWat lief aange
legd parkje, niet waar, hier, aan onze rechterhand. Dat was
voorheen eene begraafplaats, de Punt of het Noorderkerk
hof genoemdWat dichtbelommerde wandeldreef, vindt
ge niet? Als steelsgewijze, zouden we haast zeggen, blikt
de zonne op de hier en daar openliggende plekken van
onze wegMet welgevallen toch hangt 's wandelaars oog
aan gindschen schoonen duinzoom, met zijn rijk en welig
groen, en met zijne bevallig gelegen landhuizenGaat het
u als mij, dan waren het recht aangename uren, die we aan
onze wandeltocht hebben besteed. Mocht de herinnering
aan die uren u even aangenaam zijn als de wandeling zelf
het was.'
Afgaande op de indrukken die Allan weergeeft, kan gesteld
worden dat de Bolwerken rond 1874 een oase van rust
boden en als beëindiging van de toenmalige stad Haarlem
