keergarage verrees aan het Stationsplein en 'voor een
goede verdeling van het verkeer in het centrale gedeelte
van de binnenstad werd een stelsel van wegen geprojek-
teerd welke als raaklijnen aan de binnenstad zijn te be
schouwen. Deze wegen, - de z.g. tangenten - zijn in grote
trekken langs de singels en de Bolwerken gesitueerd, waar
bij zoveel mogelijk gebruik is gemaakt van de bestaande
tracés'(68). 'Het tangentenstelsel is aangesloten op de be
langrijkste in- en uitvalswegen van de stad'(69).
Doordat de weg aan de binnenrand van het Bolwerk tot
'tangent' werd aangewezen werd dit een drukke en brede
verkeersader, waaraan hele stukken groen, aan de oost- en
de westzijde van de Bolwerken, ten offer zijn gevallen.
De Bolwerken zijn door al deze structuurwijzigingen danig
geïsoleerd geraakt en kunnen bij wijze van spreken alleen
nog met gevaar voor eigen leven bereikt worden. Boven
dien maakt het constante verkeerslawaai het onmogelijk in
alle rust van deze groenvoorziening te genieten. Een der
laatste ontwikkelingen is dat er plannen in de maak zijn om
ook aan de noordzijde van het station kantoorcomplexen te
doen verrijzen, weliswaar laagbouw (tegen hoogbouw ont
stonden direct al zulke protesten naar aanleiding van de
veranderingen op het Stationsplein, dat men daar van af
zag), maar die de situatie ter plekke, zeker wat de Bolwer
ken betreft, niet zullen verbeteren(70).
Nu het accent op economische belangen werd gelegd,
werd de oorspronkelijke woonfunctie steeds meer verdron
gen door andere vormen van ruimtegebruik en zijn de Bol
werken een groene vlek in het stadsbeeld geworden, die als
zodanig niet meer te beleven zijn. Toch zou er wellicht nog
iets gered kunnen worden als er meer aandacht zou worden
geschonken aan het belang van een dergelijk uniek stukje
groen in de binnenstad.
De Haarlemse Bolwerken zijn als zodanig, in tegenstelling
tot veel andere steden, nog steeds aanwezig, maar daar is
dan ook alles mee gezegd.
Ill Conclusie Mede als gevolg van de sterke bevolkingsgroei in Haarlem
tijdens het begin van de 17de eeuw werd in 1660 besloten
Samenvatting de stad naar het noorden toe te vergroten. Ter verdediging
werd dit nieuwe gedeelte omgeven door de aanleg van
bolwerken naar ontwerp van Salomon de Bray.
In het begin van de 19de eeuw hadden deze bolwerken,
evenals de gehele ommuring van de stad, geen militaire
betekenis meer en werd besloten de Bolwerken te verande
ren in een parkaanleg. Het plan voor deze verandering is
60
