n ligd: bijvoorbeeld in 1740 bij twee zaken van diefstal met
braak, waarin de verdachten halsstarrig ontkenden,
t werd zijn verzoek in eerste instantie afgewezen. Pas
nadat de verdachten drie maanden in het werkhuis wa
ren opgesloten en toen nog niet wilden bekennen, werd
zijn (herhaalde) verzoek ingewilligd. Tijdens de tortuur
bekenden de verdachten overigens wel.
Kennelijk was men zeer huiverig om gevangenen aan
tortuur te onderwerpen en wilde men eerstal het andere
geprobeerd hebben voor men hiertoe over ging. Een
middel dat vaak werd toegepast (met succes), was dat
van de confrontatie. Men liet hierbij de verdachte ant
woord geven op bepaalde vragen in bijzijn van een
getuige, die dan zijn visie op de kwestie gaf. Vaak moest
de verdachte dan toegeven dat deze getuige gelijk had.
Als een confrontatie niet baatte (of niet mogelijk was) en
de schout toestemming van de schepenen had gekre
gen om de verdachte te pijnigen, begaf hij zich met de
schepenen en de griffier naar de pijnkamer, waarin de
verdachte aan de diverse stadia van pijniging werd on
derworpen. Allereerst werd de verdachte ernstig aan
gesproken om zijn misdaad toch maar te bekennen,
terwijl de beul zijn werktuigen begon klaar te maken.
Bleef de verdachte bij zijn ontkenning, dan zette de
scherprechter hem de duim- en scheenschroeven aan.
Meestal volgde na deze pijniging wel een bekentenis. In
Haarlem was er geen enkel geval waarin de verdachte
het scherper examen doorstond. Er bestonden vele ma
nieren van pijnigen, zoals de pijnbank, aan een touw
hangen met gewichten aan de tenen, geselen etc. etc. Ik
zal hier verder niet te diep op in gaan. Het is niet bekend
welke manieren in Haarlem gebruikelijk waren: we be
schikken slechts over één verslag van een pijniging uit
1781, waarin er alleen sprake is van duim- en scheen
schroeven (28). Dit is het laatste jaar dat er in Haarlem
iemand gepijnigd wordt.
In totaal is ervan 1740-1795 in Haarlem slechts vijf maal
gebruik gemaakt van het scherper examen. In de von
nissen staat niet formeel vermeld of er sprake is ge
weest van het scherper examen; zij beginnen altijd met
de aankondiging dat de veroordeelde vrijwillig 'buiten
pijn en banden van ijzer' zijn misdaden heeft bekend.
Nu was dit ook het geval, aangezien de verdachte 24 uur
na de tortuur zijn bekentenis 'buiten pijn en banden van
ijzer' moest bekrachtigen. Uit de verhoren van de
schout wordt wel duidelijk of er gebruik is gemaakt van
29
