Dit citaat komt uit een artikel dat Multatuli op 4 novem
ber 1869 schrijft voor het Semarangse tijdschrift De
Locomotief. Hij speelt dan sterk met de gedachte om
ontslag te nemen als correspondent van de Opregte.
Wat hield dat correspondentschap in?
In 1860 verschijnt het boek Max Havelaar. De auteur
Eduard Douwes Dekker is dan veertig jaar. Het pseudo
niem dat hij heeft gekozen, Multatuli, - dat betekent: ik
heb veel gedragen - heeft te maken met het thema van
zijn roman. Als bestuursambtenaar in Nederlands-lndië
- hij was assistent-resident, een tamelijk hoge post -
had hij zich willen inzetten yoör onrecht dat de Javanen
werd aangedaan. Zijn optreden had niets uitgehaald,
integendeel, hij moest ontslag nemen en keerde met
zijn gezin volkomen berooid naar Nederland terug.
Het de Javanen en hem aangedane onrecht is het on
derwerp van Max Havelaar, een roman die hij in twee
maanden voltooide.
Als de roman verschijnt is Multatuli meteen beroemd.
Het tragische is alleen dat de lezers vooral waardering
hebben voor het fraaie verhaal en juist niet voor de
strekking van het boek. Vanaf dat moment zal Multatuli
er een dagtaak aan hebben - en er een dagtaak van
maken - om die strekking op een andere manier duide
lijk te maken. Hij wordt schrijver van een grote hoeveel
heid artikelen, pamfletten en kritische beschouwingen.
Gelezen wordt zijn werk wel, maar van de opbrengst van
zijn geschriften kan hij nauwelijks leven. Voortdurende
geldzorgen kwellen hem en zijn gezin en steeds pro
beert hij tekorten en schulden op allerlei manieren aan
te vullen.
Zo laat hij een litho naar een fotografisch portret ver
vaardigen om aan liefhebbers van zijn werk te verkopen,
maar dat mislukt. Spanningen in zijn gezin leiden ertoe
dat zijn vrouw en kinderen naar een bevriende relatie in
Milaan vertrekken. Multatuli heeft dan al een tijdje een
verhouding met een andere vrouw, Mimi Hamminck
Schepel.
In juli 1866 is de situatie als volgt. Multatuli woont met
Mimi in Koblenz, zijn vrouw en kinderen verblijven nog
steeds in Milaan. Hij klaagt over bittere armoede, heeft
in twee en een halve maand slechts drie keer 'gekookt
eten' gehad en moet zelfs een keer tuinbonen stelen van
een veldje.
Omdat hij wegens een vechtpartij bij verstek tot een
73
