Tijdgenoten
over Haarlem
XII. L.J. Quarles van
Ufford, 1828
Onlangs kon ik een exemplaar aanschaffen van een vrij
zeldzaam boekje, 'Beknopte beschrijving der stad Haar
lem, kunnende dienen tot eenen gids bij de beschou
wing der merkwaardigheden, welke deze stad en der-
zelver omstreken opleveren'. Het is uitgegeven in 1828
in Haarlem bij Vincent Loosjes, zonder naam van een
auteur.
Het boekje telt 106 bladzijden en heeft als bijlage een
grote, opgevouwen plattegrond van Haarlem. Deze
plattegrond is gegraveerd door Dl. Veelwaard Jr. en uit
gegeven door Vincent Loosjes in 1829. Links boven
staat in cirkelvormige cartouche 'Grond teekening der
stad Haarlem naar die der laatste meting verkleind en
geteekend door C.K. de Geus 1828'. Op deze platte
grond (van Haarlem binnen de singels) zijn 155 straten
en publieke gebouwen door middel van een nummer
aangegeven en ernaast verklaard.
De tekst van het boekje bestaat uit vijf hoofdstukken.
Het eerste behandelt 'De stad Haarlem, derzelver lig
ging, grootte en geschiedenis', het tweede de pleinen,
grachten, straten en belangrijke gebouwen, het derde
de 'Inrigtingen voor kunsten en wetenschappen', het
vierde 'Koophandel, fabrijken, manufacturen, enz.' en
het vijfde de omstreken.
De tekst is, zoals de titel ook al zegt, beknopt. Het is
eigenlijk een soort voorloper van de gidsen voor toeris
ten die aan het eind van de negentiende eeuw in zwang
zouden komen. Uit de tekst blijkt dat deze is opgesteld
door een ontwikkeld, zakelijk ingesteld persoon, die
wist waar hij het over had. De meeste door hem aange
haalde feiten zijn ons ook uit andere bronnen wel be
kend, al komt hier en daar de specifieke interesse van de
auteur om de hoek kijken. Een van die interessegebie
den is bijvoorbeeld de schilderkunst. Van een groot
aantal instellingen en particulieren wordt het bezit aan
schilderijen vermeld. Dit is met name het geval bij het
stadhuis: een groot aantal schilderijen wordt genoemd,
soms met nadere bijzonderheden. Zo blijkt het onlangs
gerestaureerde doek van Hendrik Vroom bekend te
staan als de aankomst van Leicester te Vlissingen en
tijdelijk in de (Koudehorn) kazerne te hangen (1). De vijf
portretten van PieterSteyn, CorneliaSteyn-Schellinger,
Elias Schellinger, diens echtgenote en E. Buys waren
opgehangen in de weeskamer volgens begeerte van
wijlen de wed. P. Steyn, tot gedachtenis van de makin
gen van een weduwen- en studentenfonds door ge
noemde P. Steyn en E. Schellinger'. In de rechtkamer
8
A.G. VAN DER STEUR
