41
(1) A.J. Enschedé, Verslag over de geschiedenis en den
eigendom van eenige Godshuizen (Haarlem 1861),
pp. 9-12.
(2) Gemeentearchief Haarlem, Inventaris Enschedé, I, nrs.
2126-2130, 2134, 2136.
(3) G.H. Kurtz, De straat waarin wij in Haarlem wonen (Haar
lem 1965), pp. 39-40, 168. In 1876 wordt de naam Achter
straat vervangen door Spaarnwouderstraat (het gedeelte
tussen Korte Brug en Hagestraat) en Antoniestraat (het
gedeelte tussen Hagestraat en Antonie Brug).
(4) Gemeentearchief Haarlem, Archief van het St. Elisa-
bethsgasthuis, nr. 68.1.
(5) C.J. Gonnet, Het Oude Gasthuis en het St. Elisabeth's
Gasthuis te Haarlem, in: Bijdragen Bisdom Haarlem, 10
(1882) pp. 82-83.
(6) Gemeentearchief Haarlem, Archief van het St. Elisa-
bethsgasthuis, nrs. 67.1-67.4.
(7) De naam Gasthuisstraat komt voor zover bekend voor het
eerst voor in 1442 (Gemeentearchief Haarlem, Archief
van de Kerkvoogdij, nr. 147.17). DeTuchthuisstraat vorm
de tot de 17e eeuw een geheel met de Gasthuisstraat.
Eerst in 1672 komt de naam voor (Kurtz, a.w., p. 176).
(8) J.J. Raue, De stad Delft. Vorming en ruimtelijke ontwikke
ling in de late middeleeuwen (Delft 1982), pp. 163-164:
'Bij graafwerkzaamheden langs dit tracé is tot op heden
nooit een spoor van een aarden wal of enige andere vorm
van een verdedigbaar grondwerk aangetroffen'. Zie ook
H.H. van Regteren Altena, De opgravingen in de Olofs-
kapel te Amsterdam, in: Jaarverslag van de Vereniging
'Hendrick de Keyser', 1970, pp. 29-41.
(9) Gemeentearchief Haarlem, Stadsarchief, kast 19:6, The
sauriersrekening 1426, fol. 53r, 78r-95v, 97v, 98r, 122v.
(10) Gemeentearchief Haarlem, Collectie Aanwinsten 1982,
III. Vergelijk een oorkonde uit 1388 (Gemeentearchief
Haarlem, Archief van het St. Elisabethsgasthuis, nr.
157.24) waarin Dirk Wuntiaansz. de schoenmaker een erf
huurt bij Gerrit van der Does achter strekkende aan de
Burgwalsloot. Juist het woord sloot wijst op het proviso
rische en bescheiden karakter van het watertje dat de
westelijke uitleg oorspronkelijk afsloot. Zie ook H.H. van
Regteren Altena, B. Speet, Middeleeuws Haarlem, een
archeologische en stadsvergelijkende verkenning, in:
Bulletin KNOB, 81 (1982) pp. 15-42. In dit artikel wordt de
Voldersgracht (zie pp. 32-35) gezien als een eerste burg
wal die vervolgens vervangen werd door een tweede
burgwal (de latere stadsgracht) naar analogie van de
situatie aan de overzijde van het Spaarne. Nader onder-
