ding van naadloze brandslangen op kosten van de fabriek
verder ontwikkelen en in 1821 werden deze slangen in
produktie genomen.
Op 20 oktober 1824 viel het doek definitief. Het garen
dat nog in voorraad was zou weggewerkt worden en de
voorraden in het magazijn zouden verkocht worden. De
fabriek zelf zou worden opgedoekt en het overblijvende
geld zou overgedragen worden aan het stadsbestuur. Tot
zover de notulen van de fabriekscommissie. De afwikke
ling van een en ander duurde nog tot medio 1832.
We kunnen ons afvragen waarom bijna twintig jaar lang
grote sommen geld en veel energie gestoken zijn in een
onrendabele en, gezien de tijdsomstandigheden, uitzicht
loze onderneming. Het antwoord moet zijn, dat alle be
trokkenen met grote hardnekkigheid getracht hebben de
hun voor ogen staande doelstelling uit te voeren. Een
doelstelling die, mogelijk beïnvloed door de ideeën van
de Verlichting, uitging van het principe dat voor een ge
lukkig leven een arbeidzaam bestaan essentieel was.
Het zijn vooral de Haarlemse stadsbestuurders geweest
die, in gunstige tegenstelling met die van vele andere ste
den, met volharding en standvastigheid deze doelstelling
nastreefden en het financiële risico voor een groot deel
op zich namen.
63
Noten 1 J. de Vries, De economische achteruitgang der Republiek in de 18de
r eeuw 1968), p. 116.
1 2 C. de Koning, Tafereel der stad Haarlem en derzelver geschiedenis
van de vroegste tijden af tot op de tegenwoordigen toe (Haarlem,
1807), dl. in hoofdstuk 3.
3 D.V. Coornhert, Boeventucht (1587), uitgegeven door een werk-
i groep van Utrechtse Neerlandici Instituut De Vooys (1980), pp. 82
e e.v.
4 Tenzij anders aangegeven, zijn deze gegevens ontleend aan
H.F.J.M. van den Eerenbeemt, Armoede en arbeidsdwang. Werk-
inrichtingen voor 'onnutte' Nederlanders in de Republiek 1760-
I795> een mentaliteitsgeschiedenis ('s-Gravenhage, 1977), pp. 76-
80; 185-188 en 214-216.
5 Gemeentearchief Haarlem (gah), archief Commissie van Superin-
tendentie (arch. C.v.S.), inv. 2 f. 189c.
6 gah, stadsarchief, kasten 3-4, nr. 73 f. 59.
7 gah, archieven Ned. Herv. diakonie (arch, n.h.d.), inv. 120 resolu
tie december 1778; arch. C.v.T., inv. 2 f. 189.
8 gah, arch, n.h.d., inv. 120, resolutie d.d. 1-12-1778.
9 Idem, inv. 121, resolutie december 1794.
10 I.J. Brugmans, Paardenkracht en mensenmacht, sociaal-economi
sche geschiedenis van Nederland 1795-1940 ('s-Gravenhage, 1969),
pp. 1-3.
11 P. van Wijngaarden, 'Kort verslag van het onderzoek over het tijd
vak 1790-±1800 ten behoeve van het onderdeel 'Politiek',' in:
