te kijk staan op het schavot, waarna Anna drie jaar gebannen werd buiten Haarlem, Rijnland en Ken- nemerland. Jan Claesz. werd drie jaar binnen de stad gebannen. Beiden moesten de kosten van het proces betalen en beloven dergelijke schrickelicke saecken ende duyvels inventien niet meer te zullen doen. Heel duidelijk is de relatie tussen de uitspraken van een waarzegger/kwakzalver en betichting wegens to verij bij de praktijken van Andries Adriaansz. die in 1609 voor de burgemeesters werd geroepen. Hij maak te mensen wijs dat ze betoverd waren, noemde de naam van degene die hun dat aangedaan zou hebben, en ge nas de betoverden dan met wat water uit een doopvont en medicijnen uit de apotheek. Andries moest de kos ten van zijn gevangenis en een boete van zes karolus guldens betalen. Claes Buyssant, die op gezag van An dries een Betgen Jansdr. gescholden had voor de to venaarster die zijn kind betoverd had, moest vergif fenis vragen en verklaren dat hij van Betgen niets dan goeds wist. Ook hij moest zes gulden boete betalen. In 1615-1616 bleek dat Andries zijn praktijken hierna niet gestaakt had. In de geschiedenis van Barthelmees Cornelisz. van Amersfoort blijkt niets van betichtingen die voortvloei den uit zijn bemoeiingen, hoewel die qua aard niet veel verschilden van die van andere waarzeggers. Hij wordt omschreven als iemand die zonder vaste woonplaats door het land zwerft en erom bekend staat dat hij be zetenen en andere gebrekkigen kan belezen en ge nezen. In Haarlem had hij Maritgen Crijnen, de vrouw van de gorter Engel Jansz. die metten viant gequelt was, ofwel bezeten door de duivel, zodanig belezen dat hij niet minder dan tien boze geesten uit haar had uit gedreven.20) Dan volgt een curieuze passage in de schoutsrol. Barthelmees had, toen hem daarnaar ge vraagd werd, ontkend de namen van de tien uitge dreven geesten nog te kunnen noemen, of daarvan aan tekening gehouden te hebben. Hier hadden de heren van het gerecht hem op een leugen betrapt, want zij hadden zijn memorieboekje gevonden, waarin hij ei genhandig deze namen genoteerd had gelijck alle de geene die metten bosen (oorspronck van alle logenen) ende diergelycke superstitiën ende wichgelerye om gaen gewoonlyck zyn te doen. Kennelijk waren dit soort lieden dus gewoon een administratie van hun doen en laten bij te houden. Jammer genoeg is dit aan tekenboekje niet bewaard, en het valt te betwijfelen of

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Jaarverslagen en Jaarboeken Vereniging Haerlem | 1986 | | pagina 22