De kerkeraad had in deze voor de lidmaten van de gereformeerde kerk dezelfde functie als de burgemees ters voor de burgerij als geheel. Ook de kerkeraad waarschuwde tegen de praktijken van waarzeggers, en verbood de gemeente zich met dergelijk bijgeloof in te laten. Zij bestraften betichtingen van toverij. Een Fytgen Oliviers, die bedenkingen van toverij tegen een bepaalde vrouw had en daarover een waarzegster had geraadpleegd, kreeg zelfs te horen dat de zonde die ze daarin begaan had zeer groot en zwaar was, ende een afwyckinge van Godt tot die Satan. Zoals bij Palingh worden hier de waarzegster en die haar raadpleegt strafbaar bevonden. Net als de burgemeesters probeer den zij partijen te verzoenen. Gebeurden er ergerlijke zaken buiten hun jurisdictie, zoals de vestiging van een waarzegster uit Leiden in de Korte Zijlstraat in decem ber 1628, dan meldden zij dat de burgemeesters. Een mogelijke verklaring voor het late optreden tegen toverij door de kerkeraad is dat binnen de gereformeer de gemeente van Elaarlem betichtingen van toverij pas een rol gingen spelen tijdens de hoog oplaaiende re monstrantse en contraremonstrantse twisten. Dit soort verdeeldheid kan gepaard gaan met beschuldigingen van toverij.27) Een andere mogelijkheid, die de voor gaande overigens niet uitsluit, is dat de kerkeraad in het kader van de genoemde twisten, waarin de respec tieve bevoegdheden van kerkeraad en stadsbestuur een grote rol speelden, de arbitrage in dit soort gevallen naar zich toe trok wanneer er gemeenteleden bij be trokken waren. Voor het weren van superstities buiten de gemeente deed men een beroep op de burgemees ters. Uit de door Palingh genoemde gevallen lijkt ge concludeerd te kunnen worden dat bij de doopsgezin den toverij op soortgelijke wijze intern onschadelijk werd gemaakt. Zoals gezegd speelde zich op het gebied van toverij betichtingen veel meer af dan in de rechterlijke archie ven is terug te vinden. De procedure voor de bur gemeesters en de waakzaamheid van een instelling als de kerkeraad vormden een soort vangnet, waarin be schuldigingen in de kiem gesmoord werden. Bij Pa lingh zagen we dat betichtingen zelfs op een nog lager niveau onschadelijk gemaakt konden worden. Binnen de, soms betrekkelijk kleine, kring waarin het geval zich afspeelde, kon de zaak opgelost en in de doofpot gestopt worden. Ook hiervoor zijn, zij het uiteraard

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Jaarverslagen en Jaarboeken Vereniging Haerlem | 1986 | | pagina 28