den. In totaal verschenen hiervan negen delen met 904
prenten, gegraveerd door Hendrik Spilman (1721-
1784), naar tekeningen door onder anderen Cornelis
Pronk (1691-1759), Abraham de Haen (1707-1748)
en Jan de Beijer (1703-+ 1780).
Jaren later, in 1786, werd een vergelijkbare prentuit-
gave gestart door een Amsterdams uitgeversconsor
tium bestaande uit Hendrik Gartman, Willem Ver-
mandel en Jan Willem Smit. Deze topografische pren-
tenreeks kreeg de titel mee: Vaderlandsche Gezichten
of afbeeldingen behoorende tot den Tegenwoordigen
Staat der Vereenigde Nederlanden.
De prenten werden merendeels in stellen van 20 stuks
in een omslagje geleverd, waarop de tekst van de af
beeldingen was vermeld, en het paginanummer waar
de prent in het betreffende deel van de Tegenwoordige
Staat kon worden ingevoegd. Verder staat op de om
slagjes dat de afbeeldingen naar 't leven [zijn] ge
tekend door J. Bulthuis en in 't koper gebragt door K.
F. Bendorp, waarvan deorigineele tekeningen berusten
de zijn, in het kabinet van een voornaam Liefhebber te
Amsterdam. De Vaderlandsche Gezichten verschenen
tussen 1786-1792 in 30 stellen van rond 20 gezichten.
494 prenten zijn gedrukt in het formaat 7.5 x 10 cm
met twee afbeeldingen op één blad en 113 stuks in het
formaat 15.5 x 23.5 cm, ieder over een dubbel blad.2)
Tekende Bulthuis 'naar Op de eerder genoemde omslagjes staat onder andere
t leven vermeld dat Bulthuis de tekeningen naar het leven
heeft getekend, dat wil zeggen naar eigenhandig ter
plaatse vervaardigde voorstudies, die als uitgangspunt
dienden om in het atelier tot gewassen of ingekleurde
tekeningen te worden uitgewerkt. Reeds bij het eerste
stel van de Vaderlandsche Gezichten-betreffende
Friesland en de stad Groningen - blijkt echter dat Bult
huis zijn ontwerpschetsen niet in loco heeft getekend,
maar voor een groot deel heeft gekopieerd naar schet
sen door een zekere J. Gardiner Visscher3) en voor het
overige naar tekeningen van Pieter Idzerds Portier
(1698-1781), Jacob Stellingwerf (?-vóór 1736) en
Hendrik Tavenier (1734-1807)4). Pas bij het vijftiende
stel, dat eveneens op Friesland betrekking heeft, werd
de tekst op de omslagjes aangepast: In den jaare 1790
en 1791 naar 't leven geschetst door J. Gardinier Vis-
cher [sic], getekend door J. Bulthuis en in 't koper
gebragt door K. F. Bendorp. Mogelijk zal Gardiner
Visscher op dat moment nog in leven zijn geweest en
82
