Het historisch-
topografisch belang van
de Vaderlandsche
Gezichten
nen rond de enige waterkruising in Schoten, namelijk
die van de Jan Gijzenvaart en de Delft. Zelfs tot in
onze eeuw is de situatie aldaar ongewijzigd gebleven.
Het is een raadsel, waarom de getekende en daarna de
gedrukte afbeeldingen destijds de plaatsnaam Schoten
hebben meegekregen. Ondanks naspeuringen is het
niet mogelijk gebleken de werkelijke naam van het
voorgestelde dorp te achterhalen32).
Nu, twee honderd jaar na het verschijnen van de eerste
reeksen prenten, kan de vraag worden gesteld of de
Vaderlandsche Gezichten in artistiek en commercieel
opzicht even succesvol zijn geweest als de vergelijk
bare prentuitgave, Het Verheerlijkt Nederland, dat in
1745 was gestart.
Bij de artistieke beoordeling dient men te bedenken,
dat de getekende voorbeelden voor de ruim 900 pren
ten van Het Verheerlijkt Nederland uit de eerste hand
werden aangeleverd door de verdienstelijke topografen
Cornelis Pronk, Abraham de Haen en Jan de Beyer.
De bekwame graveur Hendrik Spilman heeft met vol
harding de voorbeeldtekeningen in het koper gebracht
op een zodanige manier, dat zelfs het karakteristieke
van iedere tekenaar in de prent wordt opgeroepen.
Geheel anders is het gesteld met de voorbeeldtekenin
gen voor de prenten van de Vaderlandsche Gezichten.
Ondanks het feit dat Jan Bulthuis een kundig am
bachtsman was, heeft het kopiëren van een dergelijk
groot aantal tekeningen de kwaliteit van zijn werk na
delig beïnvloed. Vooral de tekeningen in het kleine for
maat zijn in het algemeen in een droge stijl getekend,
waardoor deze clichématig en ongeïnspireerd aandoen.
De prenten die Bendorp naar deze tekeningen vervaar
digde, zijn om die reden in artistiek opzicht de mindere
van de prenten van Spilman33).
Het is duidelijk dat de uitgevers met de prentuitgave
hebben willen voortborduren op het succes van Het
Verheerlijkt Nederland. Tevens probeerden zij met
deze nieuwe serie Vaderlandsche Gezichten het verza
melwerk De Tegenwoordige Staat der Vereenigde Ne
derlanden nieuw leven in te blazen. Bij het verschijnen
van de laatste delen in 1792 ondervonden de uitgevers
nog concurrentie van een herdruk van Het Verheer
lijkt Nederland, dat onder de titel Nederlandsche Ta-
fereelen opnieuw werd uitgegeven. De Vaderlandsche
Gezichten zijn in een betrekkelijk laat stadium van de
achttiende eeuw op de markt verschenen, zodat de to-
94
