kleine detailverschillen na, identieke voorstellingen van
het Zuider Buiten Spaarne vertonen, beide naar dezelf
de prent van Spilman (afb. r).
Tot op heden zijn op een zestiental Haagse porselein
stukken in totaal 33 Haarlemse gezichten (waaronder
een vijftal doubletten) getraceerd, allemaal naar prenten
van Spilman en Van Noorde uit de Aangename
gezichten l6). Gezien dit forse aantal, kan men zich af
vragen, of de interesse voor porseleinvoorwerpen met
topografische motieven een toevallige Haarlemse aange
legenheid is geweest, of dat de belangstelling voor derge
lijke schilderingen op porselein zich in de tweede helft
van de 18de eeuw ook landelijk heeft gemanifesteerd.
Bezien we het Hollandse porselein als geheel, dan kan,
los van de Haags-Haarlemse stukken worden vastge
steld, dat topografische motieven, in tegenstelling tot
andersoortige decors I7) relatief schaars in de bestaande
kollekties zijn vertegenwoordigd. Als mogelijke oorzaak
van deze schaarste kan worden aangevoerd, dat topogra
fische porseleinschilderingen vanwege het lokale karak
ter sterk afhankelijk zullen zijn geweest van plaatselijke
opdrachtgevers.
Vermeldenswaard is nog, dat op ander porselein dan
het Haagse geen topografische Haarlemse gezichten van
betekenis voorkomen S).
In dit licht bezien vormen de Haarlemse gezichten, zowel
in aantal als waar het de seriematige toepassing van
topografische schilderingen op het zogenoemde '9)
Haagse porselein betreft een unieke uitzondering binnen
het Hollandse porseleinbestand.
63
Noten 1. Er is echter één uitzondering. De voorbeeldtekening van ets nr.
38 uit de tweede editie, getiteld: Gezigt aan de Leidse Vaart tussen
de eerste brug en de stad staat op naam van de amateurtekenaar
Jacobus Kops, een aangetrouwde neef van uitgever Jan Bosch.
De ets is, gezien de graveerstijl door Hendrik Spilman vervaar
digd. Dit is te meer aannemelijk daar deze ets te zamen met twee
andere door Spilman gemonogrammeerde etsen op één koperplaat
is gegraveerd.
2. Het hier beschreven exemplaar van het plaatwerk betreft een
luxe-uitgave met fraaie drukken op groot papier. Bij elk van de
drie delen bevindt zich een bijbehorend titelblad, voorwoord en
inhoudsopgave. De standaarduitgave heeft als titel: Verzameling
van zes en zestig aangenaame gezichten in de vermakelijke lands
douwen van Haarlem en bevat slechts één titelblad en voorwoord,
n.l. die uit de eerste druk van 1761 en slechts één inhoudsopgave
van de 66 gezichten.
In 1810 verscheen bij uitgeverij M.E. Vermandei, Geschenk voor
mijn kinderen, van een twaalftal Nederlandse stad- en dorpsgezich-
