Haarlem een versterkt huis te bouwen. Belangrijk was
ook de ligging dicht bij het Spaarne - de vitale waterver
binding tussen het IJ (en dus de Zuiderzee) en het
Haarlemmermeer dat de waterwegen naar Zeeland en
Vlaanderen ontsloot.
Een verhelderend commentaar op het beeld van de kale
boom en het devies Vicit Vim Virtus leveren de inleiden
de verzen tot de uit 1647/48 daterende gids van Haarlem,
Harlemias, ofte de eerste stichting der stadt Haarlemiï.
fortuna pacis et bellïï, van de voormalige rector van de
Latijnse School, Theodorus Screvelius 32). Dit gedicht
van de hand van de Haarlemse arts, C. Westerloüs,
een vriend van Screvelius, is duidelijk geschreven naar
voorbeeld van de al eerder genoemde lofzangen van
vroeger datum. Het begint met een loflied op de kwalitei
ten van de Haarlemmers als zeevaarders, kwaliteiten
waarvoor de Patriarch van Jeruzalem hen met een kruis
heeft beloond. Dan volgt de stelling dat deugdzaamheid
alles overwint, ook die rampzalige burgeroorlogen waar
in twistzieke groeperingen elkaar in het ongeluk storten
door verdeeldheid te zaaien in het hart van de Leeuw.
En tenslotte refereert het gedicht aan het meer nabije
verleden en prijst het de moed van de burgers die zich
door hun lijden tijdens het Beleg de meerderen hebben
betoond van de Castiliaan, de Spaanse overheerser die
net als een bij zijn angel verloor en ten gronde werd
gericht. In de laatste strofen van het gedicht wordt de
door het lijden alleen maar toegenomen standvastigheid
van de burgers vergeleken met het weerstandsvermogen
van de kale boom in het open veld, die alle stormen
heeft getrotseerd en daardoor een sterker wortelgestel
heeft ontwikkeld 33). Volgens Westerloüs had Haarlem
op het gebied van burgertwisten maar ook van groot
schalige nationale en internationale conflicten zulke bui
tensporig slechte ervaringen opgedaan, dat er zich een
speciale belangstelling voor rechtspraak en wetgeving
had ontwikkeld. Door de deugdzaamheid en moed van
de burgerij kan een pijnlijke ontwikkeling vol chaotische
en gewelddadige schermutselingen een gelukkige wen
ding nemen. Het sterke wortelgestel van de kale boom
vertoont veel overeenkomst met het moreel van de
Haarlemse burgers, dat natuurrampen en politieke con
flicten had moeten trotseren.
Den Lof van Haerlem, een gedicht van twaalf pagina's
van Samuel Ampzing, in 1616 anoniem gepubliceerd 34),
combineert de drie symbolen van de stad - de kale
boom, de spreuk Vicit Vim Virtus en het zwaard, het
17
Zegel van de stad Haarlem, ca.
1485, Haarlem, gemeente
archief.
