tekenis van Haarlem als stedelijke samenleving, in een periode waarin nauwelijks een andere Hollandse stad een dergelijk zelfbewustzijn uitstraalde, is duidelijk van dit paneel af te lezen. De rangschikking van stadhuis en kerkgebouwen vormt echter tevens een toespeling op het onderliggende thema, de ingewikkelde competentie kwestie tussen Kerk en Staat. In de vier evangeliën is de verschijning van Christus voor Pilatus een episode waarin het onderscheid tussen Joodse en Romeinse wet ten en tussen kerkelijke en profane rechtspraak naar voren komt en die bovendien het bestaan van een Ab solute Moraal suggereert - een moraal waarmee het Christendom zich lijkt te identificeren. Dat juist deze scène zich afspeelde voor het stadhuis, de zetel van het wettige gezag, had waarschijnlijk alles te maken met de juridische aspecten ervan. De in de Verenigde Provin ciën gehanteerde rechtssystemen, burgerlijk en straf rechtelijk, liepen nogal uiteen in de zestiende en zeven tiende eeuw en zouden pas later een geheel gaan vormen 7 In strafrechtelijke aangelegenheden veran derde de middeleeuwse gewoonte om persoonlijke pro blemen met mes of vuist op te lossen kwaad met kwaad te vergelden - van lieverlee wel in de acceptatie van een bindende uitspraak; zodra er gerechtelijk vervolgd moest worden bleef echter juist de overheid ernstig in gebreke. Partikulieren moesten hun eigen aanklacht indienen en ervoor zorgen dat vermoedelijke boosdoeners voor een rechter of, als het contracten betrof en de wet geen uitsluitsel bood, voor een notaris verschenen. Dat er heel wat tijd verstreek voordat dit systeem naar behoren functioneerde, bewijzen de talloze documenten uit de zestiende en ook nog uit de zeventiende eeuw die hooglopende onenigheden met dodelijke afloop vermelden 77). Naast een uitgebreide wetgeving ten behoeve van nieu we economische ontwikkelingen, een betere hygiëne en meer veiligheid y8), moesten er ter bevordering van de solidariteit en een soepel maatschappelijk verkeer, ook visuele voorbeelden worden gecreëerd. Sommige hier van bestonden uit onmiddellijk herkenbare beelden zo als het stadswapen met de spreuk Vicit Vim Virtus, die weloverwogen door de hele stad waren verspreid. Andere waren gecompliceerder en minder eenduidig, ofschoon zij direct of indirect dikwijls op dezelfde prin cipes waren gebaseerd.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Jaarverslagen en Jaarboeken Vereniging Haerlem | 1990 | | pagina 34