in combinatie van het kerkelijke met het wereldlijke, die
er- spreekt uit de rol van Themis als zij zowel goden als
;de mensen aanmaant, zou het overwegend orthodox-cal-
sen vinistische stadsbestuur aangesproken kunnen hebben:
iid- het stadhuis als centraal gezag voor Stad en Kerk. De
het nadruk die termen als 'temerare', schenden, en 'themis',
>ok de wet, juist hier in Haarlem kregen verraadt een latente
;rd gevoeligheid ten aanzien van geweld en wet - een gevoe-
in ligheid die nauw verbonden was met het stadhuis waar
ide een burgemeester en een vroedschapslid, nog pas een
□m eeuw geleden, op gewelddadige wijze de dood hadden
als gevonden.
te De inscriptie op het stadhuis met het jaartal 1630 is
het niet de enige verwijzing naar de tegenstelling tussen
ur. bandeloosheid en bestuurlijke idealen. Het karakter van
we de stad manifesteerde zich ook in de versiering van de
in- balustrade aan het balkon boven de hoofdingang: in de
al beide wapens (de kale boom en het zwaard, het kruis
len en de sterren) en in het devies Vicit Vim Virtus. Immers,
de in deze drie emblemen waren de geschiedenis, de mid-
sn, delen van bestaan en de belangrijkste kwaliteiten van
Er Haarlem vervat.
nd Gelijksoortige ideeën waren in de jaren twintig van de
on zeventiende eeuw op een imponerende manier tot uit
drukking gebracht in de eerste grote opdracht die het
stadsbestuur met betrekking tot de uitbreiding van het
stadhuis had verstrekt. Al in 1616 waren er - blijkens
de burgemeestersresoluties - verschillende ontwerpen
voor een nieuwe stadsgevangenis gemaakt II2); pas in
1620 echter, na een nieuwe reeks van onlusten en een
door Prins Maurits verordonneerde wijziging van het
stadsbestuur en de top van de militie "3), nam men het
besluit dat de nieuwe gevangenis moest worden gebouwd
met seeckere andere heerlijcke cameren daerboven II4).
Deze kamers op de eerste verdieping, drie in getal,
bestonden uit een zaal van indrukwekkende afmetingen
voor de vroedschap, en twee kleinere kantoren voor
de administratieve en boekhoudkundige werkzaamheden,
/an Een vroedschapskamer boven op een gevangenis vol
lor overtreders van de wet - plastischer laat Vicit Vim Virtus
;n- zich niet vertolken! De strikte scheiding van de twee
als afdelingen getuigt van een sterk ontwikkeld gevoel voor
lar decorum: via een sobere rustieke poort aan de linkerkant
bij van het gebouw brachten de cipiers de verdachten naar
an hun cel terwijl de bestuursvertrekken officieel alleen
id- toegankelijk waren via de nieuwe ingang aan de Grote
De Markt, de 'deugdzame' kant van het stadhuis.
43
