Daarboven staan Ionische kariatyden in de gedaante van
mannelijke en vrouwelijke Pan-figuren, varianten op de
wilde, half dierlijke en wellustige sater (afb. 16). Spre
kend over menselijke hartstochten had Coornhert, de
voormalige stadssecretaris, beweerd dat niet de herts
tochten selve doch de moghelijkheijt om die te hebben
den menschen aengheboren worden IIy). Vijanden van
de staat beschouwde hij als wilde dieren, het ergste
kwaad op aarde, maar in navolging van Plutarchus vond
hij temmen verkieslijker dan doden; dan konden zij
ten nutte worden gemaakt, zoals men dat doet met
onderworpenen I2°): Van Temlust ende Volghlust. Dese
noemt men in den Latijnse Continentia ende Incontinen
tia... want de Tem-Iust is een matigheydt daar door de
lust bij bestieringhe des redens wert betemt121). Van
Mander vergeleek een goede wetgeving met de muziek
van Orpheus die van wilde dieren makke schapen wist
te maken en eenzelfde wildheid was door Ampzing sym
bolisch afgeschilderd als een leeuw I22).
Heel anders is de schoorsteenmantel aan de oostkant;
hier lijkt de heerschappij van de rede, Coornherts bestie
ringhe des redens, centraal te staan (afb. 17). Ditmaal
zijn het geen leeuwen maar engeltjes, de geijkte decora
tie van de troon van de wijze Salomon, die de bladmotie
ven op de onderste rand verlevendigen. Boven deze
engeltjes zien we Ionische half-kariatyden, en wederom
is het verschil opmerkelijk. Terwijl de Panfiguren op de
andere schouw, afgezien van hun sekse, wel min of meer
identiek zijn, verschillen deze kariatyden naar sekse,
maar ook naar kleding en attribuut. In totaal zijn het er
negen, vijf aan de voorkant en twee aan elke zijkant.
Links zien we twee mannen in een harnas; de een heeft
46
Satyrs, 1622, houten ombouw,
Haarlem, stadhuis, B W-
kamer.
