sij bedrogen of gequeld/So is hier goede keur en toesichl ook
gestelt/...Stond nu Lycurgus op, hy sou sich om de wetten/En
tucht van onse Stad verwond'ren en ontzetten/De wyse Solon mee
daer Griekenland van waagt!Hoe datmen hier van all's so goede
Sorge draegt.
102. D. Coornhert, De Coopman (1580), p. 1: ...Oock van 't milt
geven met herte open, sonder ancxtich vresen of sot hopen...
103. Screvelius, a.w. (noot 32), p. 29.
104. Idem. p. 30.
105. Zie ook: Pieter Spierenburg, 'The sociogenesis of confinement
and its development in early modern Europe', in: Pieter Spieren
burg (ed.), The emergence ofcarceral institutions; prisons, galleys
and lunatic asylums 1550-1900 (Centrum voor Maatschappijge
schiedenis dl. 12, 1984).
106. Snoep, a.w. (noot 88).
107. P. Saenredam, Interieur van het westen naar het oosten van de
Nieuwe Kerk te Haarlem, Haarlem, Frans Halsmuseum, paneel,
65,5X93 cm., gesigneerd en gedateerd, 23 mei, 1652. Voor
meer voorbeelden van dit onderwerp door P. Saenredam en een
beschrijving van de wapenborden op de ramen zie: Pieter Jansi
Saenredam (Catalogus, 1961, Utrecht, Centraal Museum). Het
is belangrijk om op te merken dat Pieter Saenredam niet alleen
een bijzonder goed architectuur-schilder was. Zijn substantiële
bibliotheek toont hem als gepassioneerd patriot en oudheidkun
dige. Zijn boekenbezit bestond hoofdzakelijk uit werken over
oude en vaderlandse geschiedschrijving en eigentijdse politieke
en godsdienstige vraagstukken. (B. van Selm, 'Onderzoek naar
de privé bibliotheek van een Hollandse burger uit de zeventiende
eeuw: een analyse van het boekenbezit van Pieter Jansz Saen
redam, (1597-1655)', Dokumentaal, 13 (1984), pp. 64-6).
Slechts 15 van de 330 werken die in de veilingcatalogus van
Saenredams bibliotheek worden genoemd, houden zich met pers
pectief, architectuur of rekenkunde bezig. (R. Ruurs, Saen
redam, The art of Perspective (Amsterdam, 1987). Men moet
ook bedenken dat Pieter opgroeide in het huis van zijn vader
Jan Pietersz Saenredam (gest. 1607), die een van de beroemdste
graveurs in die periode was van eigentijdse politieke en histori
sche gebeurtenissen.
108. Screvelius, a.w. (noot 32), p. 320: Als het ommegang is en
wapenbeschouwingen... schuteryen... die dan marcheren door de
Stat deur de Straten in 't volle Geweer en Harnas en eyndelyck
te samen komen op 't Zant/op Martveldtlende maken daer een
slagordre, die dan twee of driemael gelyck afschieten als met
blixem ende donder.
109. Z.S. Flinck, The Classical Republicans (1962).
110. D. Coornhert, Homerus, Deerste twaelf boeken Odyssae... wten
latyne in rym verduytscht door... (Haarlem, 1561).
ui. Homer, Od ii. 68.
112. Ter Kuile, 'De werkzaamheid van Lieven de Key in Haarlem'
Oud Holland, (1938), p. 248 Daernaer sijn bij den fabrycken mrs
Lieven de Key ende Claes Pietersz, binnen doch staende wesende,
voortgebracht ende in de vergaderinghe van de heren vroetschap-
pen verthoont drye diverse patroonen off concepten totte bouwin-
ghe van een nieuwe gevanckenisse binnen deser stadt.
113. Ampzing. a.w. (noot 50), pp. 484-7: ...Raden en Vroedschappen
der Stad Haarlem, by zyne Excellentie, den Prinze van Oranjen,
na ontslaginge ende bedankinge vanden Magistraat, binnen der
