Josef Jaroslav Stanék
5 februari i922-
18 december 1992
Josef Stanëk was om twee redenen geen onbekende in het
Haarlemse. In kringen van amateurkunstenaars was de gebo
ren Tsjech bekend omdat hij als ambtenaar van de gemeente
lijke afdeling culturele zaken van 1975 tot zijn pensionering
in 1987 zo'n beetje alle amateurkunstzaken behartigde. Later
verscheen zijn naam regelmatig in Haarlems Dagblad nadat
hij - eind 1990 - tot burgemeester werd gekozen van de Tsje
chische gemeente Svètla nad Sazavou. Josef Jaroslav Stanek
overleed op 18 december 1992 op 70-jarige leeftijd in het
Kennemer Gasthuis (locatie Elisabeth Gasthuis).
Stanëk werd tot het laatst gedreven door vaderlandsliefde - al
was het voor hem duidelijk dat Nederland zijn tweede vader
land was geworden. Daarom stond het voor hem als een paal
boven water dat hij - privé en beroepshalve - de banden met
Haarlem zoveel mogelijk wilde aanhouden. Dat betekende
dat hij zeer regelmatig heen en weer pendelde. Op 8 mei
1992 raakte hij buiten zijn schuld betrokken bij een auto-on
geluk bij Wurzburg. Enkele weken later werd de ernstig ge
wonde Stanëk op zijn uitdrukkelijke wens overgebracht naar
het Haarlemse ziekenhuis, waar hij tot zijn dood op de inten
sive care werd verpleegd.
Anderhalf jaar is Stanëk actief burgemeester geweest. Het
laatste halfjaar heeft hij zich op zijn ziekbed echter nog flink
bemoeid met de gang van zaken in het verre Svètla. Hij zorg
de ervoor dat hij op de hoogte bleef en het lukte hem - met
behulp van zijn Haarlemse vriendin Elly Geenevasen - elke
dag één brief te schrijven.
Toen hij na de Fluwelen Revolutie werd gevraagd voor het
burgemeesterschap, had hij al een turbulent leven achter de
rug. Josef Stanëk werd in 1922 geboren in de republiek Tsje-
choslowakije dat toen, zoals hij zich later herinnerde, een van
de meest democratische landen van Europa was. Hij had een
betrekkelijk zorgeloze jeugd, waar de crisis in de jaren 30 en
de Duitse bezetting weinig invloed op hadden. Stanëk ont
wikkelde een grote liefde voor muziek - hij ging er prat op
nog les te hebben gehad van een leerling van zijn geliefde
componist Dvorak - maar volgde zijn vaders wil en ging naar
de handelsacademie.
De grote wending in zijn leven kwam na de communistische
staatsgreep van 1948. Stanëk - inmiddels getrouwd en vader
van een zoon, zijn dochter werd in 1950 geboren - stond als
anti-communist bekend. Hij moest in militaire dienst. In 1952
werd hij gearresteerd - hij zou de leider zijn van een groep
staatsgevaarlijke mensen. Hij werd te werk gesteld in de ura-
niummijnen en kwam pas acht jaar later vrij na een algemene
amnestie voor politieke gevangenen. Later zei hij hierover: Ik
239
