DR. j.a. brongers Tijdgenoten over Haarlem
xx Samuel Ireland (ca. 1750-1800)
In de herfst van 1789 bezocht de toen rond veertigjarige Sa
muel Ireland een deel van het continent van West-Europa.
Van oorsprong wever, had hij zich in Londen als schrijver, et
ser en handelaar in zeldzame boeken en prenten gevestigd.
Daarnaast was hij uitgever en schreef hij een aantal geïllus
treerde Picturesque Tours.
In biografische overzichten wordt hij meestal in één adem ge
noemd met zijn bekendere zoon William Henry Ireland
(1777-1835) die, door zijn vaders jacht op het zeldzame boek
of manuscript aangestoken, berucht werd om zijn vervalsin
gen van Shakespeare-handschriften. Samuel, die in de echt
heid van deze Shakespeareiana geloofde, gaf er een aantal uit.
De hier te behandelen 'Kijk op Haarlem' beschreef hij in: A
Picturesque Tour through Holland, Brabant, and part of
France; made in the Autumn 0/1789. Illustrated with Copper
Plates in Aqua Tinta from drawings made on the spot by Sa
muel Ireland. London, 1790, 2 vols.
Deze Tour werd onder andere ondernomen om de op het con
tinent aanwezige kunstwerken te leren kennen. Hiertoe be
zocht hij plaatsen waar in het verleden kunstenaars actief wa
ren. Aan het eind van ieder van de beide delen is een per
bezochte plaats alfabetisch gerangschikte index op kunste-
naarsnaam en een opsomming van hun, door hem geziene,
werken.
Het titelblad is wat te stellig over de illustratieve bijdrage van
Samuel. De meeste platen blijken - hij erkent dit, zij het en
passant, in zijn inleiding - niet door Samuel gemaakt, maar
door de Amsterdammer Cornelius Apostool De paar door
Ireland gesigneerde aquatinten zijn houterig en hard en sprin
gen er in negatieve zin uit. De literaire vorm waarin de reis
beschreven wordt is die van een serie ongedateerde brieven,
snel neergepend en slecht van interpunctie, aan de Engelse
oudheidkundige Francis Grose (ca.1730-1791). In mijn ver
taling is de interpunctie hier en daar licht verbeterd.
Zijn kennis over diverse plaatsen, toestanden en kunstenaars
heeft hij voor een groot deel uit eigen horen en zien. Daar-
43
