neesmiddelen. Ook Claes Tilly stond bekend als één van de
vele kwakzalvers die met hun, volgens geheim recept ver
vaardigde, drankjes, zalfjes en pillen in die tijd goede za
ken deden. Hij was wettelijk gezien weliswaar in overtre
ding, maar zolang zijn medicamenten geen direct
overlijden tot gevolg hadden en er geen aanklachten wer
den ingediend kon hij rustig zijn gang gaan.
Aanvankelijk werd het middel uitsluitend als Medicamen-
tum (Gratia Probatum) aangeduid. Dit bleek onder meer uit
'Omstandig Berigt van het worden en ontworden des steens
en graveels in ons, en veelerhande Qualen; Als mede eeni-
ge gevallen onder het gebruyk van het Medicamentum Gra
tia Probatum', van de hand van Leendert Jonkhout Tilly
(zevende druk; Haarlem, 1792). Later werden de benamin
gen (Tilly)balsem en (Tilly)olie naast elkaar toegepast. De
naam Tilly olie en vanwege de herkomst Haarlemmerolie
kreeg door gewenning prioriteit.
Wie was deze zojuist genoemde Claes Tilly? Hij zag het
levenslicht in Leiden, alwaar hij waarschijnlijk op 12 au
gustus 1665 in de Waalse Kerk gedoopt was als de zoon
van de drapenier Nicolaas Tilie en de uit Luik afkomstige
Anna Dawas of Davans. Op 27 juni 1694 trad hij te Haar
lem in het huwelijk met Jannetje Booms, die omstreeks
1650 waarschijnlijk in Blankenberge (België) was geboren
en reeds weduwe was van Leendert Thomasz.4) Uit dit eer
dere huwelijk had Jannetje Booms reeds een dochter Jan
netje Leenderts. Op 9 februari 1734 werd Claes Tilly te
Haarlem begraven. Zijn volledige naam luidde Leendert
Jan Claes Tilly. Hij was poorter en woonde in de Achter
straat (de huidige Antoniestraat) 13. Naast zijn beroep van
schoolmeester verkocht Claes Tilly als nevenactiviteit te
vens medicamenten tegen allerlei ziekten en gebreken. Na
dat hij op 26 februari 1696 van het stadsbestuur het consent
tot het maken en verkopen van het Medicamentum Gratia
Probatum had verkregen, richtte hij in zijn huis een fabriek
op voor de bereiding van Haarlemmerolie in het groot.5) In
dit pand is nog altijd de fabriek van de 'Oprechte' Haarlem
merolie gevestigd. Het middel wordt dus na bijna 300 jaar
nog altijd op dezelfde plek gefabriceerd.6) Een andere loca
tie die nauw verbonden is aan de geschiedenis van Haar
lemmerolie is Spaarne 43, het zogenaamde Haarlemmero-
liehuis. De erfgenamen van Jannetie Gerrits Luyt
verkochten in 1731 een huys metten erve, staende en leg
gende op het Spaarne bij de Melkbrugh aan Claes Tilly
voor 400 carolus gulden, met een last van 500 gulden.7) In
dit pand zou Claes Tilly zijn Haarlemmerolieprodukt heb-
