Gezicht op Haarlem vanuit het
noorden, tekening van Cornelis
van Noorde uit 1763.
(Gemeentearchief Haarlem,
topografisch historische atlas)
steen gebragt door Petrus Josephus Lutgers, 1837-1844.
Een bijna zeventiende-eeuws aandoend gezicht op de stad
vanaf Duin en Daal dient te worden vermeld (Van der Steur
926). De rokende schoorstenen nemen elk misverstand om
trent de tijd weg. Ik gaf hierboven reeds een tekening van
Michaëlis aan. Buitengewoon fijn is het gezicht op Haarlem
vanuit het oosten van de hand van J. Spéerli naar W. Paetz,
dat omstreeks 1850 in de serie Ansichten Niederlandischer
Stadte verscheen (Van der Steur 995). Andere voorbeelden
zijn de houtgravure, mogelijk van Alexander Cranendoncq
met een gezicht op Haarlem vanuit het westen, welke is af
gedrukt in de Beschrijving der Nederlanden, 3e deel van De
Aardbol, uit 1841 en een staalgravure in J.L. Terwen Het
Koninrijk der Nederlanden voorgesteld in eene reeks van
naar de natuur geteekende schilderachtige gezigten, 1858-
1862, van J. Umbach naarL. Rohbock (Van der Steur 1054).
Allengs komen de fotografieën in gebruik, waarvan het
prospect in bijv. prentbriefkaarten wordt verwerkt. Maar en
kele etsen wil ik nog noemen, welke het prospect van Haar
lem weergeven, zoals die van Carel Nicolaas Storm van
's Gravesande, omstreeks 1880 (Van der Steur 1176), van
Johannes Mattheus Graadt van Roggen gedeeltelijk uitgeko
men in zijn werk Haarlem, acht etsen, van omstreeks 1898
(Van der Steur 1221, 1222 en 1224) en van Gerhard Chris-
tiaan Haverkamp, omstreeks 1909 (Van der Steur 1276).
Het stedelijk silhouet kan ook een geheel andere functie
hebben. Bekend is het voorkomen van een huis op een por-
31
