Willem Bauer, foto begin deze
eeuw. (Universiteitsbibliotheek
Amsterdam, handschriften
afdeling)
Vanaf '93 vertoont het werk van Bauer een maatschappe
lijke betrokkenheid in socialistische en utopistische zin. Per
soonlijk hoopt hij in Walden zijn eerste schreden te zetten op
de weg van zelfkennis en zelfontwikkeling die hij al een jaar
tevoren, in '97, in het tijdschrift Architectura heeft uitgestip
peld. Er zal, zegt hij, alleen mooi en goed werk kunnen ge
maakt worden door hem die een mooi en goed leven weet te
leiden. Als gelukkige bijkomstigheid krijgt hij nu eindelijk
ook opdrachten: hutten en kleine landhuizen voor mensen
uit de vriendenkring rond zijn broer Marius en Frederik van
Eeden. Eenvoud, o die eenvoud! dat spook, die nachtmer
rie!, is voor Willem Bauer het geheim van de harmonische
schoonheid van dorpshuisjes, landelijke woningen en
boerenplaatsen er is smaak in het verdeelen en plaatsen
van ramen en deuren, in de eenvoudige hoofdlijnen der ge
vels, er is bevalligheid in het aanbrengen van kleuren en
dikwijls overdaad in de versiering. In zijn ontwerpen laat hij
zich inspireren door Gooi se dagloners woningen en door de
blokhut van Thoreau, werk van de Engelse architect Voysey
en Noordamerikaanse (houten) villa's. Kleur is bij hem een
zelfstandig uitdrukkingsmiddel en bepaalt, in combinatie
met de pure vorm, de impressie die een bouwwerk veroor
zaakt. Samen met geestverwanten als Lauweriks, De Bazel,
Kromhout en Walenkamp, voorstanders van een rationalisti
sche bouwtrant, heeft Bauer architectuurgeschiedenis ge
schreven. Zijn oeuvre is klein: een tien- tot twintigtal hui
zen, deels in het Gooi en deels in Aerdenhout. Toch lijkt het
alsof de villabouw in ons land zich zonder zijn tussenkomst
in een andere richting zou hebben ontwikkeld.
In augustus '98 betrekt Van Eeden zijn half ingegraven en
met stro bedekte houten hut. Zijn moeder en een even onre
delijke als genereuze patiënte, Bertha Zimmerman (de latere
vrouw van Arthur van Schendel), financieren de aanschaf
van de grond, het aan de zuidrand van Bussum gelegen land
goed Cruysbergen. Om zijn toekomstige kolonie degelijk te
kunnen huisvesten, laat hij een van zijn patiëntes in Enge
land, bij een militair kampement, naar de ervaringen met
houtbouw informeren. Ventilatie onder de houten vloer is
noodzakelijk, luidt het antwoord, en dubbele wanden moe
ten bescherming bieden tegen kou en vochtigheid.
Minder Spartaans wordt het door Bauer ontworpen huis
dat even verderop, op hetzelfde landgoed, voor het gezin
Van Eeden verrijst. Over deze villa, de Lelie (nu Nieuwe
's-Gravelandseweg 86), schrijft Martha later, in de zomer
van 1908 aan Van Eeden: wat het huis en de omgeving
125
