Amsterdam verhuisd zonder zich te melden en zijn van daar
uit verder gevoerd. Maar velen van de vow'ers zijn inder
daad vertrokken, bewust zonder een nieuw adres op te ge
ven, omdat zij onderdoken.
Naar aanleiding van een mogelijk geval van fraude in de
Bevolkingsregisters schreef het hoofd van die afdeling in
december 1943 het volgende: Het ligt voor de hand dat na
het verstrijken van de fatale datum, toen zich dus geen Joden
meer in de gemeente mochten bevinden, het nodige moest
worden verricht om het Bevolkingsregister der gemeente in
overeenstemming te brengen met de veranderingen die zich
ten aanzien van deze categorie van inwoners hadden vol
trokken. In verschillende gevallen is de overboeking van be
langhebbenden regelmatig tot stand gekomen. Verschillen
de Joden zijn echter spoorloos verdwenen. Deze categorie
van personen is na herhaald onderzoek van het Bevolkings
register afgevoerd. Voordat dit plaats vond, heb ik persoon
lijk alle gevallen bezien.I09) Dan volgt er een voorbeeld van
een jodin die op een ander adres illegaal bleek te verblijven
en bij de politie werd aangegeven.
Als je onderduikt, moet je hoop hebben dat er uitzicht is op
betere tijden want anders ga je in een soort permanente ge
vangenschap. Onderduiken kost ook geld, want je moet
eten, kleden, verwarmen. Vaak werd hiervoor door organi
saties gezorgd, maar op korte termijn was dat moeilijk voor
grote groepen te regelen. En je moet relaties hebben die je
niet alleen kunnen, maar ook willen helpen. De meeste on
derduikers hebben dat niet in Haarlem gedaan. Toen zij na
de oorlog terugkwamen, kwamen zij uit het hele land. Aan
de andere kant zie je in Haarlem joden uit andere delen van
ons land onderduiken, die hier na de oorlog bleven wonen.
De onderduikers waren maatschappelijk niet de geringsten.
Als beroepen treft men aan koopman, directeur van een fa
briek, leraar, winkelier, handelsagent, rijksklerk, kunstschil
der, accountant, om er maar een paar willekeurig uit te ha
len. Het waren niet de sociale minima die onderdoken.
Nogal wat alleenstaanden doken onder en enkele jonge,
soms pasgeboren, kinderen.
Regelmatig werden ondergedoken joden aangegeven en ge
arresteerd. Augustus 1943 werden aan de Nieuwe Gracht op
één adres 19 joden opgepakt, later in een boerderij in de
Haarlemmermeer 50, bij de overval in de Schuilplaats aan
de Barteljorisstraat 26 personen, waarvan een aantal jo
den. II0) Aan het Politiebureau in de Smedestraat werden
regelmatig aangehouden joden opgebracht. HI)
163
