unieke vieringstoren werd verhoogd. Een symbolische ope
ratie waarvan de betekenis tot ver over de grenzen van Haar
lem reikte. In de woorden van Victor de Stuers: De restaura
tie is een voorrecht, dat aan de geheele stad, aan de
provincie, aan geheel de natie, men mag het vrij zeggen, aan
geheel de beschaafde en artistieke wereld bewezen wordt.
De voltooiing van deze zeldzame negentiende-eeuwse va
riant van het moderne thema-park vond plaats door de situe
ring van het monumentale standbeeld van Laurens Jansz.
Coster aan de voet en door de opening van het Stedelijk
Museum (1862) op één van de zolders van het stadhuis, pre
cies tegenover de St. Bavo. De Grote Markt is door deze in
grepen plek bij uitstek geworden van geënsceneerde ge
schiedenis. Ideale afbeelding van Haarlems trots, die aan
uitdrukkingskracht won naarmate de rest van de stad veran
derde en een eigentijds gezicht aannam.
Het Groene Hart Tenslotte: het idee van de 'wel-gelegen' stad; van Haarlems
fraaie ligging als prototype van de 'schoonheid van ons
land', sinds de achttiende eeuw krachtdadig principe van
landschapsinrichting en stedebouw, is ook de inspiratie ge
worden voor één van de belangrijkste planningsconcepten
van de twintigste eeuw: dat van de Randstad Holland. Het
idee van de Randstad dateert weliswaar uit de eerste decen
nia na de oorlog, maar de ruimtelijke en stedebouwkundige
implicaties hebben hun wortels in de jaren dertig. Toen
stelde de gemeente Amsterdam een Algemeen Uitbreidings
plan (AUP) vast waarin richtlijnen werden gegeven voor de
stedelijke uitbouw van de stad in regionaal verband. Als
illustratie van wat de ontwerpers daarbij voor ogen zweefde
waren enkele suggestieve vogelvluchtperspectieven toege
voegd die een beeld gaven van de ruimtelijke effecten van
industrialisatie en urbanisering in onder andere een groot
deel van Kennemerland en IJmond. Daarnaast wilde het
plan bovendien een halt toeroepen aan de ontluistering en
vernietiging van een door verstedelijking bedreigd, kwets
baar landschap en een voorstelling geven van een ideale
eindtoestand: Holland, geografische eenheid van stedelijke
agglomeratie met polders, plassen, de duinen en zelfs met de
zee. Die wensdroom is ook één van de grondslagen gewor
den van het planconcept van de Randstad (1958) waarvan de
essentie is het tot de dag van vandaag gekoesterde tussen
gebied: het Groene Hart, de plek die zichtbaar moet maken
hoezeer de Hollandse stad in de natuur van het landschap
rust. En daarmee is een niet onaanzienlijk deel van het he
dendaagse Nederland nog steeds schatplichtig aan het ideale
18
