Bovendien kennen Hoofdgraveurs geen 'normale' werktij
den dus kunnen zij niet binnen of buiten 'normale' werktij
den toegang hebben tot enige afdeling. (De personeelsin
gang van Enschedé was de Wagenpoort en de bedrijfspolitie
van de hoofdingang liet niet iedereen binnen.)
Hartz had een fenomenaal geheugen, niet alleen voor feiten
maar ook - voor een kunstenaar nog belangrijker en nog uit
zonderlijker - voor de mensen en dingen die hij zag. Hier
door was hij in de wereld van de kunst een wandelende en
cyclopedie. Hij was zeer belezen en zijn Engels was niet
alleen van dat van een Engelsman niet te onderscheiden, zijn
hele wezen was Angelsaksisch. Zo kocht hij bij voorkeur
zijn jachtgeweer, hoed en schoenen bij vermaarde firma's in
Londen (o.a. bij Locks en Lobb).
Degene die snel merkte dat Hartz niet op de voor hem juiste
afdeling werkte, was de savant Jan van Krimpen, tot ver
over de grenzen befaamd door zijn vele boeken, die de naam
Enschedé een extra glans verleenden. Er ontstond een sa
menwerking tussen hen en spoedig ook een hechte vriend
schap. Voor Sem, de portretgraveur, was aanvankelijk het
tekenen van een letter nog terra incognita, om van het ont
werpen van een serie maar niet te spreken. Is dat dan zo
moeilijk?
De graveur en letterontwerper Eric Gill zegt hierover onder
meer: Ik vond het graveren in hout van een figuur niet zo
inspannend als het tekenen van een goede E. In de eerste
periode werden de postzegelgravures van Hartz daarom nog
voorzien van belettering door Van Krimpen.
Hartz kreeg al spoedig contact met opdrachtgevers van
bankbiljetten en postzegels en deed dit op een geheel eigen
wijze. Chris de Moor, esthetisch adviseur van de ptt zei
hiervan: De persoonlijkheid van Sem Hartz is die van een
tactvolle, beminlijke en uiterst gentleman-like adviseur, be
middelaar en reizende ambassadeur, geestig causeur en dus
schijnbaar het tegendeel van de diepzinnige, tegen weer
standen strijdende, niet aflatende kunstenaar.
Het is niet voor niets dat de toenmalige president-directeur
B.F. Enschedé, mijnheer Frans, met wie Hartz veel op reis is
geweest, later van hem zei: Ik ben dankbaar voor de steun en
vriendschap welke ik in de loop der jaren van Sem Hartz heb
mogen ondervinden.
Het tekenen en graveren van portretten vormt een hoogte
punt in Sems oeuvre. Hij ontwierp in principe niet met be
hulp van een foto. Hij wilde de personen die hij uit moest
beelden leren kennen en dus van nabij gadeslaan. Zo poseer
den voor hem: de groothertogin van Luxemburg, haar echt-
