jaar te zijn, en bij mannen 75, een veel minder uitgesproken verschil dan
eerst. En dan nog kan het hogere gemiddelde van mannen verklaarbaar zijn
doordat zij boeken thuis lieten bezorgen ten behoeve van hun vrouw of
dochters. Kortom, deze aantallen zeggen niet zoveel.20)
Interessanter is het onmiskenbare verschil dat zich voordoet bij de uit
lening van tijdschriften, en de taal waarin ze geschreven zijn. Frappant is
het grote verschil in Franstalige tijdschriften: erg in trek was het al eerder
genoemde Revue des deux mondes. Bij de Nederlandstalige tijdschriften
was het vooral De Gids die veel gelezen werd. Opvallend is de grote popu
lariteit van het Frans, maar dat geldt eveneens voor de circulerende litera
tuur. Frans komt ook daar vóór Engels en Duits, als het om vreemde talen
gaat. In dit opzicht was het leengedrag van Neeltje van Eeden een grote
uitzondering: zij leende erg veel Engelstalige romans, en verdiepte zich
daarentegen nauwelijks in tijdschriften. Ze leende slechts één tijdschrift,
maar dit was weer het Engelse Art Journal.
Is er een verklaring voor de vrouwelijke belangstelling voor de tijdschrif
ten? Specifieke vrouwentijdschriften waren er in het Leesmuseum niet,
zodat dat als verklaring niet voldoet. We denken dat deze opvallende ver
schillen eerder te maken hebben met de conventies omtrent mannen- en
vrouwengedrag. Het is heel wel mogelijk dat mannen even vaak kennis
namen van de Franse en andere tijdschriften, maar ze deden dat in de lees
zaal. De vrouwelijke leden van het Leesmuseum kwamen wel degelijk naar
de leeszaal, want ze schreven hun naam in het reserveringsboek. Maar mis
schien gaven ze er de voorkeur aan om thuis de tijdschriften te lezen, dan
wel werd het niet fatsoenlijk geacht om tussen de mannen neer te strijken
aan de leestafel. Iets dergelijk had immers Aletta Jacobs ervaren toen zij
zich bij het Amsterdamse Leesmuseum aanmeldde om de tijdschriften te
raadplegen. Een storm van protest stak op van de echtgenoten van de
herenleden, die het maar niets vonden dat hun man een dame kon tegenko
men in de leeszaal! Wederom zegt de discrepantie in de aantallen dus niet
zozeer iets over de verschillen tussen wat mannen en vrouwen precies la
zen, maar eerder iets omtrent de al dan niet expliciete sociale regels cr
omheen.
Opvallend is ook het verschil tussen mannen en vrouwen wat betreft de
'oudere' literatuur. Vrouwen verdiepten zich kennelijk veel meer dan man
nen in de boeken die in de kasten stonden. Wijst dit op een grotere literaire
belangstelling die de waan van alle dag achter zich laat en waarin men be-
Pagina's hierna: bladzijden uit het leenregister van 1882. Tot de leners behoren
de heren Teding van Berkhout, Schorer, de Lanoy, Krelage, Winkler en me
vrouw van Eeden. (Archiefdienst voor ICennemerland)
BOUDIEN DE VRIES EN FEMKE VAN DER MEULEN
