'Tot nut der Israëlietische Gemeente' De bewogen geschiedenis van het joodse gemeentegebouw aan de Lange Wijngaardstraat (1888-1943) Er zijn weinig gebouwen in Haarlem met zo'n bewogen geschiedenis als het vroegere joodse gemeentegebouw, dat aan de Lange Wijngaardstraat diep verscholen in de binnenstad ligt. Echter, het verhaal dat achter de verwaar loosde voorgevel steekt is in de vergetelheid geraakt. Een moeilijk leesbare gedenksteen herinnert nog aan de eerste steenlegging, meer dan honderd jaar geleden. Maar dat is de enige aanwijzing die de fapade ons geeft. Drie voordeuren verschaffen toegang tot het pand, maar wat is er achter te vin den? Eenmaal binnen is de ontluistering groot. De mate van verval is hier nog sterker aanwezig dan aan de buitenkant. Toch zijn er op sommige plek ken ornamenten te zien, die erop wijzen dat het interieur ooit grandeur moet hebben gehad. Wie zich in de geschiedenis van het pand verdiept beseft pas welke bete kenis deze voormalige zetel van de Nederlands Israëlitische Gemeente (nig) Haarlem vroeger moet hebben gehad.Het gebouw was de plek van samenkomst voor vergaderingen van het bestuur van de joodse gemeente, er werd joods godsdienstonderwijs gegeven, er waren rituele baden, en er werden tal van andere activiteiten georganiseerd. In het gebouw was een inpandige woning voor de conciërge, die tevens koster was van de synagoge aan de dichtbij gelegen Lange Begijnestraat. 2> Maar een omschrijving van de diverse functies beslaat niet meer dan een enkel hoofdstuk in een boek werk dat veel uitgebreider is. Gedurende de Eerste Wereldoorlog bijvoor beeld vonden hier Belgische vluchtelingen onderdak.3) Welke verhalen zullen er uit hun monden geklonken hebben tussen de muren van het ge bouw? Vanaf 1933 werden aan de Lange Wijngaardstraat de gegevens in de administratie opgenomen van vluchtelingen uit een heel andere richting. Toen ging het vooral om Duitse joden op de vlucht voor de verschrikkingen van het Nazi-bewind. Vanaf mei 1940 kwam op dit adres de ene na de an dere circulaire binnen met steeds verder gaande maatschappelijke beper kingen voor de joodse burgers van Haarlem. En hier, tenslotte, werd op 6 september 1942 de laatste vergadering van de joodse kerkenraad gehouden waarvan notulen bewaard gebleven zijn. Het was een bijzonder dramati sche bijeenkomst, nog geen veertien dagen na de eerste grote deportatie van Haarlemse joden naar Westerbork en verder. WIM DE WAGT

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Jaarverslagen en Jaarboeken Vereniging Haerlem | 1998 | | pagina 119