joodse gemeente in die jaren doormaakte én het gebrek aan voldoende
ruimte om bij de synagoge nieuwe voorzieningen te creëren of de bestaande
te verbeteren. Dat het kloeke Haarlemse gemeentegebouw niet elders in
het land nagevolgd is, zal ermee te maken hebben dat de meeste andere
joodse gemeenschappen vanaf het einde van de vorige eeuw juist teruglie
pen in ledenaantal, én dat het altijd voordeliger en efficiënter was om kan
toren, schoolruimte en een ritueel bad te combineren met een vernieuwing
van de synagoge.
Typerend voor het belang dat ook buiten de joodse gemeenschap aan
het nieuwe gemeentegebouw gehecht werd is een verslag in Haarlems Dag
blad, dat een dag na de inwijding (op 22 juni 1888) gepubliceerd werd, nota
bene op de voorpagina van de krant. Dankzij dit artikel krijgen we boven
dien een indruk hoe het gebouw er in grote lijnen oorspronkelijk van bin
nen uitzag.
Uit het verslag spreekt ontzag voor het bouwwerk. De verslaggever
meent dat het gemeentegebouw 'door zijne flinke inrichting op uitstekende
wijze aan het doel zal beantwoorden, dat men er zich voor oogen stelt.' Hij
vervolgt: 'Reeds de facade met de drie ruime ingangen en breede ramen
doet een goeden dunk van het geheel verkrijgen, welke nog verhoogd
wordt, wanneer men het ruime, frissche inwendige in oogenschouw neemt.'
Door zijn ogen meekijkend naar de inrichting, leren we dat vooral de zalen
op de eerste verdieping, die bedoeld waren als vergaderruimte voor kerke-
raad en kerkbestuur, op bijzondere wijze waren ingericht:
'De zalen zijn zeer smaakvol gedrapeerd en gemeubeld. De ramen aan
de straatzijde zijn behangen met prachtige gordijnen, de zittingen der
fraaie antieke stoelen zijn met gebloemd satijn bekleed. Het donkere
veelkleurige behangsel houdt goed den toon in de statige ruimten,
waarin twee zeldzaam fraaie schoorsteenmantels prijken. Het plafond
waarvan een eenvoudige doch smaakvolle gaslustre afhangt is, geheel
in overeenstemming met het geheel, fraai afgewerkt.'
Maar ook de schoollokalen op de begane grond zijn een vermelding waard.
Met 'alle eischen van de hygiëne' is rekening gehouden, schrijft de journa
list. De schoollokalen zijn 'helder verlicht' en 'goed geventileerd'. Er staan
'keurige banken' opgesteld 'van Amerikaansch model' en er zijn 'school
borden van een geheel nieuw systeem'.22) Klaarblijkelijk hadden architect
en bouwcommissie de gelegenheid aangegrepen om ervoor te zorgen dat de
nieuwste denkbeelden op het gebied van onderwijskunde als leidraad wer
den genomen en de laatste snufjes op technisch gebied werden toegepast.
De plechtige inwijding werd gehouden in de ruime vergaderzalen op de
Haerlem Jaarboek 1998