den te dwingen werd verworpen, waardoor uiteindelijk Nagtzaam en niet
Joosten kandidaat werd. Nagtzaam verloor overigens de verkiezingen. In
het jaarverslag over 1911 staat:
'Er is over 't algemeen wat opgewekter geest te constateeren en we
krijgen gaandeweg meer vat op de menschen uit de vakbweging
Het gevaar voor achteruitgang als gevolg van persoonlijke twisten, is,
gelooven we, op 't oogenblik geheel geweken'. 22>
Nagtzaam bleef de voornaamste kandidaat van de sdap. Op 18 oktober 1912
was de tijd rijp. De arbeiders in de Leidsche buurt en het Rozenprieel wer
den extra bewerkt. Nagtzaam werd gekozen. In De Volksstem stond:
'Zoo zijn we dan weer in den Haarlemschen Gemeenteraad binnenge
drongen. Iedereen zal ervan overtuigd zijn: gegeven heeft men ons den
zetel niet. Men heeft hemel en aarde trachten te bewegen ons te helpen
weren. Den hemel riep men te hulp o.a. bij monde der onschuldige
kindertjes, die op de bewaarschool moesten bidden, dat die 'socialen'
niet werden gekozen.'23)
In 1913 kwam belastingkommies Louis Poppe (1866—1951) als tweede sdap-
er in de raad. Joosten moest opnieuw verlies incasseren. Nagtzaam werd in
dat jaar ook in de Provinciale Staten gekozen. Geleidelijk sprokkelde de
sdap haar zetels bij elkaar. Op de valreep, nog net onder het regime van het
oude kiesstelsel, wist de partij nog van vier op zes zetels te komen.
Einde van de leertijd
In 1917 werd door wijziging van de grondwet het algemeen kiesrecht moge
lijk. Eerst werd dit recht alleen aan mannen toegekend. Door aanpassing
van de kieswet in 1919 kregen ook vrouwen het stemrecht. Bij de
gemeenteraadsverkiezingen op 24 mei 1919 mochten nog alleen de mannen
gaan stemmen. In Haarlem was het aantal kiesgerechtigden gestegen van
12.000 naar 17.500. Zij waren dit keer verplicht om te stemmen. De kies
districten waren afgeschaft.
De uitslag trok de politieke verhoudingen in de stad min of meer recht.
Dat betekende voor de sdap dat'ze sterk aan invloed won. In één klap ging
de partij naar 13 zetels. De confessionelen veroverden 20 zetels. De libera
len werden naar de achtergrond gedrongen met tezamen 6 zetels.
Het tijdperk J.B. Bomans (rk) versus M.A. Reinalda (sdap) ving aan. De
leertijd voor de Haarlemse politiek zat erop. De tijd van de 'pacificatie' kon
beginnen.
Haerlem Jaarboek 1998
