De 'Fraaiste Gezichten buiten
Haarlem' van Leendert Overbeek
Haarlem is voor de ontwikkeling van de landschapskunst een belangrijke
stad geweest. Hier waren rond 1615 een aantal kunstenaars werkzaam die
het Hollandse landschap in hun schilderijen en prenten weergaven en
daarmee school maakten: de Haarlemse landschapsschool. Kunstenaars
met klinkende namen als Esaias en Jan van de Velde, Jan van Goyen en
Pieter Molijn. Anderhalve eeuw later herleefde de belangstelling voor het
Hollandse landschap en opnieuw was Haarlem de plaats waar een belang
rijke impuls aan dit genre werd gegeven. Die opleving is in de prentkunst
goed te zien. Er waren aan het eind van de achttiende eeuw in Haarlem
opvallend veel graveurs die zich op de landschapsgrafiek toelegden, zoals
bijvoorbeeld Hermanus van Brussel, Frans Milatz en Hendrik Schwegman.
Zij zijn, buiten de kringen van verzamelaars van achttiende-eeuwse grafiek,
weinig bekend en hun werk is nauwelijks bestudeerd.
Dat geldt ook voor Leendert Overbeek (1752-1815), een kunstenaar die
het grootste deel van zijn leven in Haarlem heeft doorgebracht. Bert
Sliggers heeft in 1991 aandacht besteed aan deze doopsgezinde kunstenaar
en zijn familie. l> Vorig jaar verscheen een artikel van mijn hand over de
prenten en tekeningen van Overbeek.2)
Leendert Overbeek werd in 1752 in Haarlem geboren als zoon van een
lood-en tinnegieter. Hij trouwde in 1781 en kreeg vijf kinderen die tussen
1784 en 1794 te Haarlem gedoopt werden. Overbeek had een winkel in
bonte linten, die zijn voornaamste bron van inkomsten vormde. Daarnaast
ontwikkelde hij zich tot een veelzijdig kunstenaar en bekleedde hij
bestuursfuncties aan de Haarlemse Teekenacademie, het Teekencollegie en
de Maatschappij tot Nut van het Algemeen. Omstreeks 1807 verliet hij
Haarlem, maar hij keerde aan het eind van zijn leven terug naar zijn ge
boorteplaats. Overbeek stierf op bijna 63-jarige leeftijd, in 1815.
Zoals vele aankomende schilders in die tijd, werd hij aanvankelijk opge
leid als behangsel- en decorschilder. De landschapsschilder Hendrik Meyer
(1737—1793) was zijn leermeester. Overbeek maakte wand- en zaal
versieringen in woonhuizen en schilderde decors voor de toneelsociëteit
'Leerzaam Vermaak'. De meeste van zijn schilderingen zijn verloren ge-
THERA FOLMER-VON OVEN
