DE WERKMANSBODE.
IP:»- 'iSST'')., A
^6* Jaargang. Mei 1901 No 1.
dBrgaau ran lift ^.Igriuffit -^Sllcrhlif^n-Oirltvn^--
-114- organisaties. De burgerij was actief in allerlei kiesverenigingen. Maar ook
de arbeiders organiseerden zich in politieke partijen en werden boven
dien op andere manieren gebonden aan een bepaalde zuil. Zo was bij
voorbeeld in 1889 de Haarlemse afdeling van de Roomsch-Katholieken
Volksbond opgericht, die in 1900 1000 leden telde. De contributie was 6
cent per week. Deze door de gegoede burgerij geleide bond had als doel:
'vooral den werkmansstand en de kleine burgerij tegen de socialistische
dwalingen van onze tijd te beveiligen'.^) De contouren van de verzuiling
tekenen zich ook af in het ontstaan van typen verenigingen als de boven
genoemde Christelijke Geheelonthouders Zangvereniging. Explicieter
was de Algemeene Protestanten-Vereniging, een landelijke organisatie
opgericht in 1897. De Haarlemse afdeling kwam er in 1901:
'Onder meer tracht zij zoo mogelijk financieele hulp te verleenen aan
de leden tot vestiging of uitbreiding hunner zaken teneinde de con
currentie tegen Rome te kunnen volhouden. Tevens tracht ze, om in
die takken van Nijverheid, waarin Roomschen den boventoon voe
ren, zaken onder het toezicht of het beheer der Afd. op te richten of
over te nemen.'I5)
Of van dit toch wel erg ambitieuze programma veel terecht is gekomen,
is niet bekend.
Nieuw rond 1900 waren allerlei sport, gymnastiek- en schermvereni-
gingen. De hoogte van de contributie wijst meestal niet op het gewone
volk als doelgroep, want 7,50 tot 10 per jaar, ofwel 15 tot 20 cent per
week, was heel normaal. Het Jaarboekje igoi somt maar liefst 46 van deze
verenigingen op.l6) Merkwaardig genoeg hebben deze verenigingen, net
als hun voorlopers in de kunstzinnige sfeer, naast 'werkende' ook 'kunst
lievende' leden, de term had kennelijk een taai leven.
Goedkopere 'sportverenigingen waren de postduivenverenigingen.
Gezien de hoogte van de contributie waren deze waarschijnlijk gericht op
de betere werkmansstand en de kleine burgerij. Deze organisaties laten
rvJ||f- ~T""7,
- t 'Adres voor de Redactie: B. H. ifELIji.', vcó' liiiiundetra;.! 178, Ben Paar;. ,'1'
1* Administratie: ïl'. HEYB^NRlpli f Betii'aoiestmat 8, Arosterdani. A - >.y
Haerlem Jaarboek 2000
