de meest uiteenlopende onderwerpen, stukjes overigens die bijna steeds
veel interessants bevatten? Waarom lag zijn pen in bepaalde jaren stil?
Waarom die animositeit tussen hem en 'de firma' in Haarlem? Waarom
die negatieve opmerkingen over hun vader van de zonen Edzard en Just?
Het is daarom dat ik besloot uit alle gegevens die mij ten dienste stonden
een verhaal te maken over het leven van deze Haarlemmer, zonder hier
bij de minder prettige kanten van dit levensverhaal te veronachtzamen.
Mijn dank gaat vooral uit naar de zonen Edzard Enschedé, die mij dit
alles wilde vertellen, en de inmiddels overleden Just Enschedé die mij, via
-14- Edzard, zijn geschreven verhaal ter inzage gaf. Voorts naar kleinzoon Jan
Willem Enschedé die mij van aanvullende gegevens voorzag7), naar
kleinzoon Just Enschedé die het conceptartikel becommentarieerde en
naar de neven Dirk Jan en Maurits Enschedé die op vele manieren
bemiddelden.
Jeugdjaren en studie
Het ouderlijk huis van Jan Willem stond aan de Haarlemse Damstraat,
hoek Klokhuisplein: gedurende vele generaties de woning van de
Enschedé's. Zijn vader, mr. Johannes Enschedé IV (1811-1878), zoon van
Mr. Johannes III en Catharina H. van Walré, was 'boekdrukker, letter
gieter en courantier', zoals de familiegenealogie schrijft.8» Daarnaast was
hij regent van de hofjes van Staats en Noblet, ook een functie die vele
generaties Enschedé zouden bekleden. Mejuffrouw dr. G.H. Kurtz noemt
hem in haar bedrijfsgeschiedenis een 'tragische figuur' en een 'man van
grote aanleg, die het vooral in de muziek ver had kunnen brengen'.»»
Hij huwde voor de eerste maal in Parijs in 1849 met Matilda A.
Lambert (Mortefontaine 1827-Haarlem 1855). Uit dit huwelijk werden,
behalve een jong overleden zoontje, twee jongens geboren: Mr. Johannes
(Jan) Enschedé V (1851-1911) en Mr. Charles (Karei) Enschedé (1855-
1919). Na het overlijden van zijn eerste vrouw hertrouwde Johannes IV in
1858 te Amsterdam met Henriette Jacqueline Robertine Mirandolle
s-Gravenhage 1826-Haarlem 1900). Uit dit tweede huwelijk zouden vier
zonen geboren worden, waarvan er echter drie binnen één of twee jaar
stierven, zodat Jan Willem, geboren Haarlem 17 augustus 1865, als enig
kind uit het tweede huwelijk opgroeide met twee halfbroers die 14 en 10
jaar ouder waren en die, zoals Edzard vertelde, hun stiefmoeder
Mirandolle niet mochten. De kleine Jan Willem werd - als enig in leven
gebleven kind zwaar verwend en de verhoudingen werden er zeker niet
beter op toen op 16 augustus 1878, een dag voor Jan Willems dertiende
verjaardag, de vader, Johannes IV, overleed. De twee halfbroers waren
Haerlem Jaarboek 2000
