het huis al uit en Jan Willem bleef alleen met moeder achter. De verhou
ding met de stiefbroers was niet best, vooral met zijn oudste broer Jan -
bij zijn overlijden de 'ongekroonde koning van Haarlem' genoemd I0) -
kon hij niet overweg. Met broer Karei zou de verhouding na het overlij
den van Jan beter worden.10' 'Jan Willem heeft zijn leven lang gehoopt in
het Haarlemse familiebedrijf te worden opgenomen, maar zijn halfbroers
hebben hem steeds die weg versperd', aldus zoon Just Enschedé.11'
Moeder liet zich na de dood van haar man uitkopen uit de firma Joh.
Enschedé Zonen en vertrok met Jan Willem uit het oude familiehuis
aan de Damstraat. Eerst naar het huis Frederikspark 1 (1879-1900)12' en
daarna (1900-1901) naar het huis (Hout)Plein 8. Jan Willem volgde het
Haarlemse gymnasium zonder opvallende problemen, al moet zijn drifti
ge natuur hem toen al van tijd tot tijd parten hebben gespeeld. Volgens
Edzard waren de moeilijke eigenschappen van zijn tak van de familie -
drift en eenzelvigheid - terug te voeren tot overgrootmoeder Van Walré,
dochter van de Haarlemse toneelschrijver, acteur, boekhandelaar en uit
gever Jan van Walré (1759-1837). Binnen de familie Enschedé heerste de
opvatting dat het Van Walré-bloed 'kwaad bloed' was.10'
Uit 1883 is bij toeval een historische pennenvrucht van de toen 18-jari-
ge Jan Willem bekend: bij de Archiefdienst voor Kennemerland is een
manuscript bewaard gebleven van een ongepubliceerd artikel over 'Het
Huis te Heemstede'. Jan Willem had het ingezonden voor Eigen Haard
en kreeg het in september 1883 terug met een briefje van uitgever H.D.
Tjeenk Willink met de mededeling dat de erbij gezonden afbeelding niet
i ii i i ;i iiiti'iji.iii'il|]i»i'iiii<>iii'iiwii
Een groet van Jan Willem Enschedé aan zijn halfbroer Jan, achterop een brief
van zijn moeder dd. 25-7-1870. (Museum Enschedé)
A.G. VAN DER STEUR
