Halfbroer mr. Johannes V Enschedé
(1851-1911), ca. 1908. (Museum
Enschedé)
'Aan Jet verlies ik betrekkelijk weinig: relatie bestond er eigenlijk
niet. Trouwens kort voor zijn dood vertelde Karei, die haar maat
schappelijk zoo veel nader stond, dat hij nog even weinig met haar
op streek was als in 1876 toen Jan zijn aanstaande presenteerde. De
begrafenis is geschied met auto's, wat mij wel bevallen is; in het sterf
huis heeft Ds van Lennep een kleine lijkdienst gehouden over Ps 90.
Aan het graf heeft hij gebeden.'
In diezelfde jaren speelde nog de kwestie over de necrologie van Charles
Enschedé. In Jan Willems dagboek lezen wij op 5 oktober 1919: 'Dithmar
[Huysman] draagt mij op een boekje over Karei, wat ik niet weigeren
kan.'101' Het resultaat is als drukproef aanwezig in het Museum Enschedé.
De titelpagina luidt Mr. Charles Enschedé 1855-1919. Geschetst voor fami
lieleden, vrienden en bekenden door J.W. Enschedé, Haarlem, Kerst
avond 1919. Het geschrift telt bijna 12000 woorden op 34 pagina's.
Mathieu Lommen heeft in 1991 een uitvoerig artikel gewijd aan de ver
houding tussen de twee broers waarin deze drukproef een belangrijke rol
speelt.102' Jan Willem schrijft over het algemeen vriendelijk over Charles -
trouwens hij had zijn broer ook al kort in andere periodieken herdacht,03>
- maar hij gaat ook uitvoerig in op hun verschillende ideeën over
William Morris en het moderne boek, waarbij hij zich over Charles en het
artistieke beleid van de firma Enschedé negatief uitlaat. Deze kritische
passages zijn door een derde Lommen vermoedt dat deze in de familie
Enschedé gezocht moet worden in de drukproef doorgehaald, wat uit
eindelijk het gevolg heeft gehad dat het boekje onuitgegeven bleef. Uit de
-57-
A.G. VAN DER STEUR
