la Bibliothèque Communale de Harlem geveild. Ca. 3000 nummers ver
deeld over een groot aantal onderwerpen. In de Bijlage volgt een kleine
bloemlezing uit deze catalogus, met enkele opbrengsten en namen der
kopers."42' Opvallend is dat de handexemplaren van eigen publicaties van
Enschedé, compleet met aantekeningen en correspondentie geveild wer
den, terwijl er alle reden was geweest om deze in een openbare collectie
onder te brengen. In de Bijlage wordt nader ingegaan op de inhoud van
de bibliotheek omdat er in het bovenstaande slechts weinig aandacht is
besteed aan Jan Willem's verzamelactiviteiten. Lezing van deze veiling
catalogus toont aan dat er heel veel jaren speurwerk, het aflopen van
antiquariaten, markten, veilingen, etc., nodig is geweest om deze collec
tie bijeen te brengen, want vrijwel alles uit deze catalogus zal Jan Willem
zelf verzameld hebben. Tot de collecties van de firma in Haarlem heeft
hij nooit toegang gehad en in 1867, kort na zijn geboorte, had de grote vei
ling plaats gevonden van de bibliotheken van zijn grootvader, overgroot
vader en betovergrootvader.
Op de veiling in 1927 werd door bijna alle grote bibliotheken en anti
quaren gekocht, wat het belang van de collectie nog eens onderstreept.
Zijn vroegere 'baas' op de U.B., C.P. Burger jr. schreef naar aanleiding
van de toen aanstaande veiling in Het Boek o.a.:
'loopt men het boek de catalogus - vdS] door, dan ziet men den
verzamelaar in gedachten telkens weer voor zich, nu dit dan dat
onderwerp besprekende, met tal van bewijsstukken bij het betoog,
steeds dingen en geschriften, die niemand anders bij de hand had,
waaraan eigenlijk niemand anders dacht. Een beginsel van hem was
het verzamelen van 'waardelooze dingen', maar hij wist door zijne
bestudering en uiteenzetting daaraan waarde te geven
In het Nieuwsblad voor den Boekhandel werd ook bericht over de vei
ling.144' Daarbij achtte de auteur het vreemd dat zaken betreffende de uit
vinding van de boekdrukkunst 'het minst talrijk vertegenwoordigd zijn'.
Hij vermoedde dat een deel van de verzameling kennelijk buiten de vei
ling was gebleven. Dit laatste waag ik te betwijfelen. Zoon Edzard meld
de mij dat alles is verkocht en uit het feit dat hij zelf de door hem begeer
de lots op de veiling moest kopen lijkt mij dit wel juist.145'
Al met al heeft bibliofiel Nederland acht avonden kunnen genieten
van het materiaal dat de rasverzamelaar Jan Willem Enschedé in zijn
leven bijeengebracht had.
A.G. VAN DER STEUR
