Haarlemse uitvinder van de boekdrukkunst. Terwijl haar man een document
van tafel neemt is Johanna Elisabeth Swaving als huisvrouw met een hand
werkje in de hand afgebeeld. Samen met een aquarel van Horstink is dit
schilderij afgebeeld in Joh. Enschedé 2003-1703. Voor stad en staat.
20. Zie deel 11, Joh. Enschedé 2003-1703. Voor stad en staat.
21. Joh. Enschedé, Aanteekeningen van het gebeurde in de stad Haarlem van
13 november tot 2 december van het jaar 1813, Haarlem 1863, p. 3.
22. fam 67, Autobiografische schets Johannes 111,1815,1805: '(zakelijkheid van je
om te huis te keeren, ten einde deel te nemen aan de redactie van de Cou
rant.'
23. fam 830.
24. fam 830.
25. ohc, zaterdag 21-10-1911, nr. 250: Joh. Enschedé, 'Keizer Napoleon te
Haarlem'.
26. Ibid.: 'De Keizer was inderdaad minzaam, en zijn fraai gelaat teekende op
dat oogenblik welwillendheid. Hij was gekleed in de uniform van de jagers
van de garde, en met ondekten hoofde. Later buiten komende was hij voor
zien van het welbekende driekanten hoedje. Zijn voorkomen teekende toen
reeds eene zekere zwaarlijvigheid, die naderhand belangrijk moet zijn toege
nomen.'
27. Opvallend is dat een positieve verwijzing naar het au fond anti-orangistische
Pro Aris et Focis in de eerste schetsen in de gepubliceerde Aanteekeningen,
die immers hulde aan de Oranjevorst uitsprak, is weggelaten.
28. fam 830.
29. Aanteekeningen, p. 8.
30. fam 67, Autobiografische schets Johannes 111,1815,1813.
31. Aanteekeningen, p. 18.
32. fam 830.
33. fam 829, Album 1863.
34. HBA 2394-2398.
35. Zie Joh. Enschedé 2003-1703: Voor stad en staat, deel 11.
36. Over de krant zie ook Just Enschedé, Enschedé aan het Klokhuisplein,
Haarlem 1991, p. 49-57.
37. Ibidem.
38. hba 1568: 4-1-1820: 'De vrijheid ligt dus op sterven, en met deszelfs ondergang
moeten alle de beginselen van tolerantie, petitien, drukpers en alle de
sequeelen vroeg, of laat in duigen vallen'.
39. Bericht over Frankrijk in de Opregte Haarlemsche Courant van 28-3-1820.
40. hba 2429, agenda Johannes m, 1862.
41. hba 2428,1861, hba 2431,1864.
42. A. J. Enschedé, Levensschets van Mr. Johannes Enschedé, Leiden 1867, p. 7.
43. fam 30, Johannes m, Stukken en correspondentien betreffende verschillende
onderwerpen.
44. fam 19.
45. hba 2433,1866.
FRANS WILLEM LANTINK
