Na de wapenstilstand november 1918
In vergelijking tot de omringende oorlogsvoerende landen heeft Neder
land tijdens de Eerste Wereldoorlog kunnen profiteren van zijn neutrali
teit. Buurlanden waren gedwongen hun investeringen en consumptie in
dienst te stellen van de oorlogsinspanningen. In Nederland was dat niet
het geval en dit had tot gevolg dat de Nederlandse welvaart gunstig afstak
tegen die van de omringende landen.
Met uitzondering van enig revolutiegevaar - om met de dreigende
woorden van Jelle Troelstra te spreken - bleef het land een oase van rust
in Europa. De zo juist beschreven sociale onrust in Haarlem was gering
ten opzichte van de sociale onrust elders ten gevolge van instabiele rege
ringen en economische chaos. Een verregaande reconstructie van het
productieapparaat was niet aan de orde, een kleine aanvoer van grond
en hulpstoffen was al voldoende om het apparaat te activeren.50) Het eco
nomische leven in Haarlem paste zich tijdens de oorlogsjaren zo goed
mogelijk aan. Veel bedrijven hebben zich op de binnenlandse markt ge
richt en/of schakelden over op vervangingsproductie.
Toen de wapenstilstand in november 1918 een feit was, waren de ver
wachtingen in Haarlem dan ook hoog gespannen. Het raadslid H. van
der Berg liet dat blijken door in de raadsvergadering van 8 januari 1919
een gedicht voor te dragen van Guido Gezelle:
'Wees welkom in den hemel daar,
O, lang verbeide sterren klaar,
't Was diepe donker, al verdwenen,
Nu wordt het licht voorwaar,
De duistere nacht vaart spoedig heenen.
Maar dat viel tegen, want de economische opleving bleef vooralsnog uit.
De voorzitter van de Kamer van Koophandel, de heer A. de Clerk, zegt
in de vergadering van 14 januari 1919 hierover het volgende
'...wie gedacht heeft - en zo heeft zeker de overgrote meerderheid
dat na beëindiging van den oorlog een algemene verlevendiging van
zaken zou plaats hebben, is helaas bedrogen uitgekomen. De wereld
distributie, in handen der Geassocieerden, legt zware druk op onze
vrijheid en hoogst onzeker zijn nog de toestanden, in het bijzonder
de sociale verhoudingen. Waar deze op zullen neerkomen is thans
nog moeilijk te voorspellen. Maar hierover kan men wel zeker zijn,
dat de toestanden van voor de oorlog niet meer zullen terugkeren en
WIM DUBA M.M.V. TONY LINDIJER
