steen na te bootsen. Daarom is de steen ook nu weer geelbruin geschil
derd. In de onderste lagen van het verfpakket bevindt zich ten slotte een
gepolychromeerde voorstelling.
Het met behulp van een scalpelmesje blootleggen van deze lagen bleek
echter niet op alle plaatsen succesvol. Er waren maar uiterst kleine kleur-
restjes waarneembaar en lang niet overal. Het lag in de lijn der verwach
ting veel bladgoud aan te treffen, maar slechts hier en daar waren wat
kleine reflecterende puntjes terug te vinden. Op andere plaatsen ontbra
ken oudere verflagen geheel.
De bijna vierhonderd jaar oude steen heeft danig aan weer en wind
blootgestaan en is mogelijk ook slachtoffer geweest van de schoonmaak
woede die in de tweede helft van de negentiende eeuw in gepolychro
meerd Nederland opstak. Die werd ingegeven door de voorliefde voor
'eerlijke' bouwmaterialen of de geïmiteerde kleuren van die eerlijke
bouwmaterialen en heeft menig schilder met krabber en brander de lad
ders opgejaagd.
Het met behulp van scalpelmesjes of afbijtmiddel afzonderlijk bloot
leggen van de verflagen is voor de betrouwbaarheid van een kleuronder-
zoek overigens meestal niet voldoende. Men maakt al snel de vergissing
een gronderingslaag voor een afschilderlaag aan te zien en daardoor de
verkeerde kleur vast te stellen. Daarnaast zijn deze middelen zo rigoureus
dat de flinterdunne afschilderlagen verdwijnen zonder te worden opge
merkt. Daarom is voor dit onderzoek ook een aantal verfmonsters geno
men en microscopisch bekeken. Men behoudt in dat geval de laagop-
bouw terwijl door uitvergroting aanzienlijk meer verflagen kunnen wor
den onderscheiden. Te zien was dat het verfpakket ernstig was verstoord
en dat sommige afschilderlagen door onderhoudswerkzaamheden in het
verleden waren weggeschuurd.
In dat geval is het niet meer te beoordelen of er een matte dan wel een
hoogglans verf in het zicht heeft gezeten. Het bladgoud op de letters en
op een aantal andere attributen schitterde al snel de microscooplens uit.
Ook werd onomstotelijk vastgesteld dat de kledij van de koning en de
geestelijke volgens de traditionele kleurvoorschriften was uitgevoerd en
verscheidene malen in dezelfde kleuren was overschilderd.
Aan de hand van deze onderzoeksgegevens zijn vervolgens een kleur-
ontwerp en kleurenstalen gemaakt op basis van met lijnolie vermengde
historische pigmenten. De kledij van de boer is hypothetisch en is geba
seerd op de boerenkleding die voorkomt op een schilderij van Hiero-
nimus Bosch.
MONUMENTENZORG
