Veel van deze verenigingen en bewegingen waren mede opgericht
door de Katholieke Sociale Actie, de wegbereider en pionier. Deze k.s.a.
organiseerde bijeenkomsten, nodigde een spreker uit die de verzamelde
katholieken tot enthousiasme bracht en bracht zo uitbreiding van het
katholieke verenigingsleven tot stand.
Het oprichten van verenigingen Geloof en Wetenschap voor het ont
wikkelde deel der samenleving was een bewuste beleidskeuze vanuit
Rome. In Europese landen als Frankrijk, België, Duitsland en Oostenrijk
kwamen deze verenigingen tot stand. In Nederland werden vanuit de
-132- 'Centrale' in Arnhem in een aantal grotere steden als Amsterdam,
Rotterdam, Utrecht en Haarlem gelijknamige verenigingen opgericht. Uit
de statuten valt op te maken dat men zich richtte op 'den ontwikkelden
Katholiek', die men met een mengsel van wetenschappelijke en religieus
getinte lezingen en declamatieavonden zowel ontspanning als ontwikke
ling wilde bieden, uiteraard binnen het stramien van door de kerk aan
vaarde opvattingen. Serieuze en 'zware' onderwerpen, op academisch
niveau behandeld en soms zelfs in het Duits of Frans, moesten vooral de
vooraanstaande en leidinggevende katholieken aantrekken. De tweede
doelstelling was om via deze bovenste bevolkingslaag het rooms-katholi-
cisme te versterken, te verspreiden en waar nodig te corrigeren. Dat laat
ste werd met name voor Nederland nodig geacht, omdat hier het katho
lieke geloof eeuwenlang zonder sturing van bovenaf zijn eigen weg had
moeten zoeken.
De mensen achter de vereniging
Een vereniging die ten doel heeft om vanuit kerkelijke achtergrond cul
turele avondjes te organiseren, moet door de kerkelijke bovenlaag wor
den gedragen. Dat was in Haarlem ook het geval. De hele clerus, de bis
schop voorop, steunde de vereniging.
Op de koude winteravond van 16 januari 1908 werd door de Katho
lieke Sociale Actie een bijeenkomst georganiseerd, die verscheidene hon
derden Haarlemmers van katholieken huize in de zaal van Sint-Bavo bij
een had gebracht.4» Pater Jezuïet Hendricks uit Amsterdam hield een
warm pleidooi voor het oprichten van een nieuwe vereniging die zich
speciaal zou richten op de meer ontwikkelde Katholiek. In zijn betoog
legde hij uit 'waarom een vereeniging Geloof en Wetenschap noodig is,
wat zulk een vereeniging beteekent en waarom zoo velen onder ons,
katholieken, van zulk een vereeniging lid moeten zijn.' Het houden van
voordrachten en spreekbeurten over afwisselend godsdienstige en weten
schappelijke onderwerpen zou de geloofsleer zuiver houden en het peil
Haerlem Jaarboek 2005
