land, Frankrijk, België, Duitsland, Oostenrijk en Hongarije, die hun
betoog in hun moedertaal hielden. Men verwachtte dat een lid van G. en
W. zijn talen sprak!
Vanaf de tweede helft van de jaren twintig wordt een begin gemaakt
met verstrooiende schouwburgavondjes. Eerst slechts een of twee per sei
zoen en met een stemmig karakter als 'De legende van Sint-Servaes' en
'En als de ster bleef stille staan' (een driekoningenspel), maar deze trok
ken zoveel enthousiast publiek dat ook stukken met een profaan karak
ter, en zelfs komedies, opera's en chansonavonden in toenemende mate
deel uitmaakten van het G. en W.-menu.
Wel werden bij voorkeur katholieke gezelschappen aangetrokken en
vooraf werd steeds elk woord uit de tekst gescreend. Dit blijkt bijvoor
beeld uit een brief van G. en W. d.d. 9 september 1940 aan Tooneelgroep
Het Masker te Amsterdam: 'In het manuscript van 'Gaslicht' zouden wy
gaarne by onze voorstelling op blz. 61 de woorden 'my begeert' geschrapt
zien.'
Een brief van G. en W. van 11 september 1940 aan het Residentie
Tooneel in den Haag verzoekt om 9 correcties toe te passen op het stuk
'Toontje heeft een paard getekend'. Enkele citaten daaruit: 'Gaarne zagen
wy in den tekst de volgende wyzigingen toegepast, zulks na overleg met
onzen Moderator te schrappen de woorden: Betoover haar met
je ziekenbed-manieren blz. 115: 8e regel van onder: in plaats van
'slaapt' te lezen: 'vryt'.'
Een citaat uit een brief van Het Nederlandsch Tooneel aan G. en W.,
gedateerd 28 augustus 1941, toont aan dat de inhoud van de te spelen stuk
ken met een scherp potloodje werd nagevlooid: '...meedeelen, dat hij met
de paar veranderingen in het manuscript van het muisje voor Uw leden
rekening zal houden. De door U aangehaalde woorden uit Maria
Stuart zijn deels reeds gecoupeerd of veranderd'.7'
Ook werd in februari 1939 een voordracht met een religieus karakter
nadrukkelijk gekoppeld aan de aanvang van de Vastentijd. Hoezeer de
verzuiling in de samenleving was geaccepteerd, blijkt wel uit deze opmer
king in een advertentie van het Residentie Tooneel in de Loopmare-, 'Op
ons repertoire staan de volgende door de RK-pers goedgekeurde stukken.'
Een moeizame start (1908-1929)
Na de voortvarende oprichting van de vereniging op 17 februari 1908 blijft
het lange tijd stil. Op 14 september 1908 vindt een eerste bestuursverga
dering plaats, die echter niet tot aanwijsbare culturele activiteit leidt. Op
12 december van dat jaar wordt opnieuw een vergadering genotuleerd met
Haerlem Jaarboek 2005
